Ruslanddeskundige Helga Salemon over Alaska-top met Trump en Poetin: 'Korea-scenario is hoogst haalbare'

Donald Trump en Vladimir Poetin praten vrijdag in Alaska met elkaar over een mogelijk einde aan de oorlog in Oekraïne. Ruslandkenner Helga Salemon, te gast in Sven op 1 – Zomereditie op NPO Radio 1, denkt dat de ontmoeting weinig zal opleveren, zolang Oekraïne niet bij de gesprekken betrokken wordt. "Het hoogst haalbare is een Korea-scenario."

Binnen zo'n scenario doelt Salemon op de situatie tussen Noord- en Zuid-Korea sinds 1953. Daarbij komt er geen formeel vredesverdrag, maar een wapenstilstand met een vaste frontlijn. Daarmee zou Rusland in feite de baas over de gebieden die het nu in handen heeft blijven, terwijl Oekraïne de rest van het land behoudt. Bronnen rond het Witte Huis melden dat er wordt gekeken naar een deal waarbij Rusland de Donbas en de Krim mag behouden, in ruil voor het opgeven van Cherson en Zaporizja. "Poetin wil laten zien dat hij wel wil en Oekraïne niet", zegt ze in Sven op 1 – Zomereditie.

Volgens Salemon gaat Oekraïne met deze eisen nooit akkoord. "Dan zeggen ze eigenlijk: 'Jullie hebben de helft van mijn huis afgepakt en nu gaan we het op jullie naam zetten.' Het is dan ook heel onwaarschijnlijk dat het gevecht stopt na vrijdag. Het hoogst haalbare is dus een Korea-scenario, als je kijkt naar de brede eisen van Poetin."

Wat de gesprekken vrijdag wel precies zullen opleveren, is koffiedik kijken, aldus de journalist. "Deskundigen buitelen over elkaar heen om te bedenken wat er kan gebeuren. Niemand weet het. Trump heeft deze top georganiseerd nadat hij Rusland heeft gedreigd met sancties, wat effect lijkt te hebben, maar het staat helemaal niet zo op papier. Twee leiders die elkaar ontmoeten zonder dat hun teams het voorwerk hebben gedaan. Dat is natuurlijk heel erg bizar."

Propagandastunt van Poetin

"Het is een goede propagandastunt voor Poetin, die kan laten zien dat hij aan tafel zit. Maar het kan ook een nederlaag voor Trump worden, als er niets wordt bereikt." Wat Rusland precies wil is onduidelijk. "We weten het niet. Uit lekken in de Amerikaanse pers komt naar voren dat Poetin, die al een half jaar roept niet te willen stoppen met de oorlog, koersvast is. Hij lijkt als man in de zeventig bezig met zijn erfenis: Oekraïne terugwerpen in de Russische moederschoot. Maar een minderheid van de deskundigen denkt dat de gaten in de Russische schatkist hem misschien toch tot een wapenstilstand kunnen bewegen."

Beluister hier de aflevering met Helga Salemon terug als podcast.

Tegelijkertijd verwacht ze dat de Russen zullen proberen om Trump aan de onderhandelingstafel af te troeven. "Hij is bekend ongeduldig, kent de details niet en Poetin weet dat Trump gevoelig is voor deals. Dus zo probeert hij Trump in te pakken. Als je het positief wil zien: Trump voert anders dan Poetin geen vaste koers. Hij lijkt geen kompas te hebben, maar impulsief te handelen. Hij is wel de eerste leider die sinds het begin van de oorlog onderhandelingen op gang heeft gebracht."

Een optie waarover in Washington en Moskou zou worden gesproken, is een "wapenstilstand in de lucht". Oftewel: waarbij beide landen stoppen met bombarderen, maar gevechten op de grond laten doorgaan. "Dat zou vooral in het voordeel zijn van Rusland," zegt Salemon. "De luchtaanvallen van Oekraïne zijn niet te vergelijken met die van Rusland de laatste maanden. Sinds begin dit jaar breekt Rusland record op record in het bombarderen van steden en het doden van burgers."

Voor Oekraïne zouden de gevolgen dubbel zijn. "Hun drones zijn kleiner in schaal, maar wel gevoelig: ze richten zich op olie-installaties. Dat leidt tot hogere benzineprijzen en dat verstoort het luchtverkeer in Rusland — laatst waren er 2000 vertragingen en 400 geschrapte vluchten. Uit een onafhankelijke peiling in juli bleek dat deze droneaanvallen de eerste zorg zijn van de Russen. Een stop op luchtaanvallen zou Poetin dus enorm helpen."

Oekraïne buitenspel

Zelenski is er vrijdag niet bij, terwijl Trump eerder aankondigde zowel met hem als Poetin in gesprek te willen. Poetin wil niet met Zelenski aan tafel, omdat hij hem niet als legitieme leider erkent, terwijl Zelenski, anders dan Poetin, wel democratisch is verkozen. "En het is natuurlijk heel erg dat Trump aanvankelijk nog zei te willen praten met zowel Poetin als Zelenski, maar hij is zo grillig als een kleuter. De vicepresident van Amerika (JD Vance, red.) heeft wel gezegd dat het gesprek moet leiden tot contact tussen Poetin en Zelenski."

Kortom: het is onduidelijk waar de onderhandelingen precies toe zullen leiden. Zelenski benadrukte eerder immers dat er geen grondgebied wordt afgestaan en er geen gesprekken over vrede in Oekraïne worden gevoerd zonder dat Oekraïne daarbij betrokken is. "De EU-leiders zijn natuurlijk bang dat over hun hoofd wordt beslist dat Trump het met Poetin op een akkoordje gooit," aldus Salemon.