Waarom vooral kleine festivals het steeds zwaarder hebben: 'Dit jaar weer minder festivals dan vorig jaar'

Nederland telt dit jaar meer dan 1200 festivals, inclusief de kleinere. Door onder meer stijgende kosten staat de toekomst van veel festivals onder druk. In de nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next staat één vraag centraal: hoe kan een einde worden gemaakt aan het feit dat het ene na het andere festival omvalt?

In 2025 zijn tot dusver 50 - veelal kleinere - festivals gestopt, maar ook grote festivals zoals Mysteryland besloten dit jaar om een tussenjaar te nemen. De reden? Alsmaar stijgende kosten. "Toch zijn er nog altijd heel veel festivals in Nederland", zegt Martijn Mulder, onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, in Stand van Nederland: Generatie Next.

"Dat aantal is in het eerste deel van deze eeuw enorm toegenomen. Sinds 2016/2017 zien we een stabilisatie in het aantal muziekfestivals in Nederland. Het afgelopen jaar zag je dat veel festivals ermee stopten of aankondigden te gaan stoppen, omdat ze te maken kregen met sterk gestegen kosten."

'Groep festivals die het zwaar hebben, is groter'

Hoewel de cijfers over 2025 nog niet bekend zijn, voorspelt Mulder wel dat er dit kalenderjaar minder festivals zijn dan in 2024. Dat komt volgens hem om meerdere redenen. "De groep festivals die het zwaar hebben, is groter. Voorheen waren het vooral de kleine en de gratis festivals, die heel erg afhankelijk zijn van de weersomstandigheden."

"Het ligt ook erg aan het soort festival", zegt Mulder. "Gratis festivals kunnen stijgende kosten natuurlijk niet doorrekenen in de ticketprijzen. Zij kunnen hun consumptieprijzen verhogen of meer subsidie- of sponsorgelden binnenhalen, maar dat is heel lastig."

Bij festivals die wel tickets verkopen, zie je volgens de onderzoeker dat prijzen zoveel mogelijk worden doorberekend in de toegangsbewijzen. "Veel festivals zijn flink duurder geworden, maar ook daar zit een maximum aan. Op een gegeven moment accepteert de consument dat niet meer."

Specatularisering van de samenleving

Een en ander hangt samen met wat Mulder de "spectacularisering van de samenleving" noemt. "Dat werd in de jaren '60 al beschreven. Dat gebeurt nu in een soort ultieme vorm. We zijn op zoek naar het allergrootste spektakel. We willen naar het grootste festival, waar de kans het grootst is dat we iets heel bijzonders beleven."

Van die ontwikkeling zijn kleine festivals weer de dupe, aldus Mulder. "Maar het komt natuurlijk ook door artiesten. Die worden steeds duurder en grote, internationale artiesten kiezen vaker voor een eigen tour in de grote stadions dan op festivals. Dat betekent weer dat grotere festivals andere soort artiesten moeten boeken en dat werkt door naar de kleinere festivals."

Boris van der Ham, voorzitter Vereniging van Evenementenmakers en oud-Tweede Kamerlid namens D66, weet waar het knelt. "Het is een optelsom: je ziet dat de loonkosten overal omhoog gaan, net als de productkosten. Dat moet je allemaal kunnen terugverdienen. Daarnaast zie je dat regelgeving behoorlijk drukt op organisatoren. Gemeenten hebben overal ander beleid. Dat is echt een wirwar. Je moet heel wat mensen aannemen om dat allemaal te kunnen doorgronden. Je merkt dat wanneer je langer bestaat of wat groter bent je dat makkelijker aankan. Als je begint, zijn je marges kleiner en ben je kwetsbaarder."

'Alles wordt gewoon duurder'

Ivo van Zwet, organisator van het Rastaplas Festival, waar jaarlijks ongeveer 3000 bezoekers op afkomen, ondervindt aan de levende lijve hoe lastig het is om het hoofd boven water te houden. "Alles wordt gewoon duurder. Ik betaalde twee, drie jaar geleden nog maar 60 procent voor de inhuur van materiaal wat ik nu moet betalen. De prijzen zijn in de afgelopen jaren bijna verdubbeld. Zonder subsidie van de gemeente is het niet te doen."

Dat de kosten zijn gestegen, merkt de bezoeker ook, erkent Van Zwet. "Zonder entree kunnen we het niet bekostigen. De bekostiging komt enerzijds uit de bar en anderzijds uit de entree, mét een klein stukje ondersteuning vanuit de gemeente. Daarmee redden we het net. We verdienen er niet echt aan. Ik krijg een vergoeding, maar vooral mijn geest verdient hieraan. Voor mij is dat een belangrijke manier waardoor ik me rijk voel", zegt hij geëmotioneerd.

Creatieve oplossing

Aan de andere kant heb je ook festivals zoals Macumba. In juli keerde het festival na een jaar afwezigheid terug, via een creatieve oplossing. "We hebben een nieuwe locatie gevonden die we delen met andere partijen," zegt Michaël van Dam. "Elk weekend heb je hier een ander festival. Het skelet staat er. Dat hoef je niet opnieuw in te laten vliegen en die kosten deel je met andere partijen. Alles is hier in huis. Materiaal is het duurst. Zo kunnen we de kosten drukken van de tickets en van het hele plan dat we willen opzetten. We kijken hoe we verder kunnen groeien."

De nieuwe editie in Spaarnwoude op het gedeelde terrein was een succes, want de organisatie heeft al aangekondigd dat het festival ook volgend jaar plaatsvindt.

De nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next is vrijdag om 22.00 uur te zien op NPO 2.