IKEA 'jatte' Margjes ontwerp, maar kwam ermee weg: 'Er zijn meer ontwerpers met dezelfde ervaring'
Wat als je een once in a lifetime-idee hebt en vervolgens moet toekijken hoe het succes voor je neus wordt weggekaapt? Het overkwam ontwerper Margje Teeuwen. Zij bedacht de 'proplamp', maar zag haar frivole ontwerp niet veel later terug bij IKEA. Margje doet openhartig haar verhaal in de podcast van Stand van Nederland: Generatie Next: "Dat bedrijf zit juridisch zo goed in elkaar."
Het begon voor Margje allemaal in 2010, op een memorabele avond in haar atelier. "Ik moest ontwerpen maken voor een nieuw restaurant, maar de opdrachtgever had geen budget meer. Ik dacht: ik moet iets bedenken wat weinig geld kost. Ik maakte nachtenlang ontwerpen met een glas wijn in de hand en gooide de mislukte tekeningen steeds weg als propjes."
"Toen ik een avond achterom keek en die propjes zag, kreeg ik een idee. Ik propte ze allemaal bij elkaar en zei tegen de opdrachtgever: dít gaan we in het restaurant ophangen als lampontwerp. Bij de opening maakten gasten er enthousiast foto's van; het was een hit."
Ze besloot het ontwerp te perfectioneren; in de eerste instantie alleen, daarna in samenwerking met een (destijds) beginnend ontwerper, Erwin Zwiers. De 'proplamp' was na ruim een jaar klaar voor verkoop en werd internationaal bewierookt. "We waren verrast door hoe het ontplofte. Maar: niet veel later stuurde iemand mij een Facebookbericht door van een ontwerpster uit Ijsland, waarin zij trots de 'KRUSNING-lamp' liet zien die ze voor IKEA had ontworpen. En die was identiek aan onze lamp."
"Ik weet zeker dat zij onze lamp gezien had, want de foto's waren ook prominent in Ijslandse media verschenen", verzekert Margje. "Ik dacht, dat meen je niet."
Foto: De proplamp van Margje Teeuwen en Erwin Zwiers (links) en de KRUSNING-lamp van IKEA (rechts) naast elkaar. Let op, artikel gaat verder onder de foto.
Rechtszaak
Margje besloot een rechtszaak aan te spannen tegen IKEA. "Het werd een langslepende zaak, ook niet erg sympathiek", vertelt de ontwerpster. Het bedrijf had een indrukwekkend advocatenteam, dat telkens weer kwam met vernuftige redevoeringen die de zaak deden wankelen.
"Ik legde op een gegeven moment uit wat onze proplamp zo uniek maakt: wij proppen het voor en vervolgens propt de consument de lamp naar wens af, zodat letterlijk elk product anders is. Maar toen ik dat gezegd had, kwamen de advocaten van IKEA met hun verweer: 'Als elke lamp uniek is, kun je ons dus niet aanklagen voor auteursrechtenschending.'"
Margje kreeg ondertussen emotionele mails van andere ontwerpers in haar inbox. "Ze kwamen van over de hele wereld en hadden dezelfde ervaring als ik. Ze stuurden mij ontwerpen van hen, die óók bijna identiek waren aan een IKEA-product. Zij keken met belangstelling naar mij, want zij durfden geen rechtszaak aan te spannen en ik wel. Toen dacht ik, is dat wat ik eruit moet halen? Dat ik een vuist maak namens al die creatieve zielen zonder juridische expertise?"
“Ontwerpers stuurden mij eigen ontwerpen die óók bijna identiek waren aan een IKEA-product. Zij keken met belangstelling naar mij, want zij durfden geen rechtszaak aan te spannen en ik wel.”
De rechtszaak zwakte ondanks alle steun echter af. Margje verloor en besloot vanwege de hoge kosten niet in hoger beroep te gaan. "Het had weinig zin. Als ik dat hoger beroep had gewonnen, had ik alleen gewonnen van IKEA Nederland. Met andere woorden: dan had ik dezelfde zaak ook in alle andere landen met IKEA-vestigingen aan moeten gaan én moeten winnen. Dat bedrijf zit juridisch zo goed in elkaar." De lamp waar Margje 290 euro voor vraagt, verscheen met goedkopere materialen in IKEA-winkels voor een schamele 19 euro.
'Dit is duidelijk gejat'
Alphons Geerlings, meester in de rechten en oprichter van Merkplaats (een expertisebureau op gebied van intellectueel eigendomsrecht), reageert verontwaardigd op het verhaal van Margje. De ontwerpster wil zelf het woord diefstal niet in de mond nemen, maar Alphons ziet dat anders: "Bij Merkplaats zouden wij gewoon zeggen: dit is duidelijk gejat."
Wat adviseert Alphons Geerlings creatieve professionals die te maken krijgen met plagiaat? Luister hieronder naar de podcast:
Margje heeft de strijdbijl hoe dan ook begraven. "Ik ben de collectie gaan uitbreiden, dus nu hebben wij staande lampen, hanglampen, plafondlampen, ga zo maar door. Ik verdien er wel minder aan dan ik eraan had kunnen verdienen. Veel klanten willen een uniek design en een design dat zoveel gelijkenissen heeft met een IKEA-lamp voldoet niet aan die voorwaarden."
"En toch: ik ben er trots op dat mijn eigen proplampen nog steeds goed verkopen in Europa, ruim tien jaar later", concludeert Margje. "Als ik op dit alles terugkijk, zou ik tegen andere mensen met een creatief beroep willen zeggen: laat je niet te veel meeslepen in de negativiteit als dit je overkomt. Ik heb dat nu één keer ervaren met IKEA en kan je vertellen dat het helemaal geen fijne weg is. Sommige mensen hebben het helaas nodig om met jouw ideeën aan de haal te gaan, maar wees heel trots dat jij vanuit je rechterhersenhelft leeft en dat jij morgen weer iets nieuws kunt bedenken."
“Sommige mensen hebben het helaas nodig om met jouw ideeën aan de haal te gaan, maar wees heel trots dat jij vanuit je rechterhersenhelft leeft en dat jij morgen weer iets nieuws kan bedenken.”
Foto: WNL-presentatoren Menen Seijkens en Ruben Troostheide in de podcaststudio met Margje Teeuwen en Alphons Geerlings. Meer weten over dit onderwerp? Beluister de podcast van Stand van Nederland: Generatie Next hier via Spotify.
