Arriva-directeur en NS-topman botsen over NS-monopolie: 'Wij kunnen het beter doen!'
Arriva-directeur Anne Hettinga is gefrustreerd over de monopoliepositie van de NS op het Nederlandse spoorwegennet. Het spoorbedrijf en andere vervoerders hebben zelfs een rechtszaak aangespannen tegen de Nederlandse Staat. "Ik vind het zo ongelooflijk, vooral voor de reiziger", foetert hij in een nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2.
Bij de herverdeling van de nieuwe concessies, die vanaf dit jaar tot 2033 geldt, heeft het ministerie de belangrijkste spoorlijnen in Nederland allemaal rechtstreeks aan de NS gegeven. Volgens de Europese Commissie is de manier waarop dat is gegaan niet wettelijk toegestaan.
'Deze fout leidt tot rechtszaak'
"De beslissing van het ministerie is geweest om deze lijnen niet aan partijen als Arriva te gunnen, maar om het bij de Nederlandse Spoorwegen te houden", aldus Hettinga. "Alles wat op dit moment rijdt op het spoor, betalen wij met zijn allen. De NS is een staatsbedrijf in handen van ons allemaal."
"Vanuit Brussel zijn duidelijk waarschuwingen in de richting van het ministerie gegaan", vervolgt hij. "Ga nou eerst vragen of er partijen geïnteresseerd zijn. Wanneer partijen niet geïnteresseerd zijn, dan kun je het pas aan één partij gunnen. In Den Haag is besloten om die stap maar even over te slaan. Dat is een fout die ertoe leidt dat wij een rechtszaak gaan voeren."
'Kans om alsnog gelijk te krijgen'
NS-directeur Wouter Koolmees reageert op de besluitvoering in Den Haag. "We hebben anderhalf jaar geleden de hoofdrailnetconcessie gegund gekregen van de staatssecretaris. Dat betekent dat 90 tot 95 procent van de treinen in Nederland rijden onder de NS. De Europese Commissie vindt dat de procedure niet goed is doorlopen en heeft vragen gesteld. Die procedure loopt nu."
De Arriva-directeur betreurt dat er een rechtszaak aan te pas komt. "Maar uiteindelijk zijn de fouten door het ministerie gemaakt en krijgen we de kans om op die manier alsnog ons gelijk te krijgen." Dat zou Koolmees betreuren. "Ik denk wel dat heel veel stappen goed zijn doorlopen. Ik heb er veel vertrouwen in, maar ik ben geen partij in deze. Het is echt tussen de Europese Commissie en het ministerie."
Zou Arriva het beter doen?
Naast de monopoliekritiek neemt ook het commentaar op de NS steeds verder toe. Reizigers klagen al een behoorlijke tijd over het steeds duurder wordende treinkaartje, maar volgens Hettinga is 'duur' relatief. "Uiteindelijk moet je, als je het vergelijkt met de auto, wel alle kostencomponenten meenemen. Dan denk ik dat de trein uiteindelijk veel goedkoper is."
Een treinrit met Arriva is volgens hem wel goedkoper. Het spoorbedrijf zou het "aantoonbaar" beter doen dan de NS, zegt hij vol vertrouwen. "We hebben de lijnen waar we nu rijden ooit overgenomen van de NS. De punctualiteit en betrouwbaarheid is aantoonbaar veel hoger dan voor we het overnamen."
Neemt Arriva in toekomst NS over?
Hettinga heeft de ambitie om in fases spoorlijnen waar de NS momenteel opereert over te nemen. "Uiteindelijk denk ik dat we, door het over te nemen, het beter gaan doen voor de reiziger. Daarom willen we het overnemen, niet als doel an sich. Je wilt het uiteindelijk wel beter en goedkoper doen."
“We hebben de lijnen waar we nu rijden ooit overgenomen van de NS. De punctualiteit en betrouwbaarheid is aantoonbaar veel hoger dan toen we het overnamen.”
Waarom dat bij de NS niet lukt, weet hij niet. "Ik kan niet bij ze in de keuken kijken, maar ik zie wel dat we in staat zijn om het beter en goedkoper te doen." Koolmees reageert geïrriteerd. "Als NS rijden we in het hart van Nederland, heel veel treinen per uur. In een heel fijnmazig verweven systeem, terwijl onze concurrenten alleen heen en weer rijden tussen bepaalde steden."
NS kreeg 7,7 in 2024
Volgens Koolmees rijdt 97 procent van de NS-treinen op tijd. Met 99,5 procent wint Arriva wel van de NS. De marges lijken klein, "maar 2,5 procent is best veel", aldus Hettinga. Maar de NS kreeg een klantoordeel van 7,7 in 2024, noemt Koolmees een ander argument. "Het bewijs dat het zomaar beter kan, dat geloof ik niet helemaal."
“Als NS rijden we in het hart van Nederland, heel veel treinen per uur. In een heel fijnmazig verweven systeem, terwijl onze concurrenten alleen heen en weer rijden tussen bepaalde steden.”
Hoe denken de reizigers over de NS-monopolie? Uit een rondgang van Stand van Nederland blijkt dat zestig procent het liefst één vaste vervoerder op het Nederlandse spoorwegennet ziet. Twintig procent wil juist meer concurrentie, de overige twintig procent heeft geen voorkeur.
Directeur van Reizigersvereniging Rover Freek Bos vindt regionale sturing belangrijk. "De NS kan niet weten wat in Appelscha nodig is. Regionale bedrijven helpt de reiziger echt." Ook Hettinga zou ondanks zijn ambities geen alleenrecht op het spoor willen. "Je moet altijd concurrentie houden. Dat houdt elkaar scherp. Een giant valt in slaap."
Er heerst veel kritiek over de monopolie van de NS op het Nederlandse spoorwegennet en hoe het ministerie dit aan de NS heeft verleend. Arriva en andere vervoerders hebben daarom een rechtszaak aangespannen. Daarnaast worden treinkaartjes ieder jaar weer duurder en investeert de politiek volgens de NS te weinig. Kortom, het is onrustig op het spoor. Hoe ziet de toekomst eruit en zal een treinkaartje weer betaalbaarder worden? Kijk vanavond om 23.10 uur naar een nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generatie Net op NPO 2.