Rellen in Los Angeles, wat is er aan de hand? ‘De rechtsstaat is eigenlijk al omgevallen’

De gemoederen lopen de afgelopen week hoog op in Los Angeles. Wat is er precies aan de hand? En wat zegt de huidige situatie over de Amerikaanse politiek? NOS-Amerikacorrespondent Sjoerd den Daas en oud-Amerikacorrespondent Charles Groenhuijsen reageren.

Drie dagen geleden begon de Amerikaanse immigratiedienst ICE, in opdracht van president Trump, met het oppakken van migranten zonder verblijfsvergunning in de hele stad. Duizenden mensen in Los Angeles gingen daarna de straat op om te protesteren. "Maar die demonstraties waren niet zo groot", benadrukt Den Daas in Goedenavond Nederland op NPO 1. De lokale politie greep in met traangas en flitsgranaten om opstootjes te sussen. Groenhuijsen beschrijft in Goedemorgen Nederland op NPO 1: "Enkele demonstranten gooiden wel auto's ondersteboven en staken ze in de fik. Dat is natuurlijk écht niet goed. Maar twee blokken verderop merkte je er eigenlijk al niks meer van."

Beelden van de demonstraties in Los Angeles. Let op: artikel gaat verder onder het bericht.

President Trump zag de protesten echter als een aanval op zijn gezag; hij sprak van een “invasie” en bepleitte dat Los Angeles "bevrijd" moest worden. Daarom stuurde hij extra militairen naar de stad: inmiddels zijn er vierduizend leden van de Nationale Garde en zevenhonderd mariniers aanwezig.

Het ingrijpen van de Californische politiek was volgens Trump tot dan toe veel te zwak geweest. Hij noemde de gouverneur van Californië, Gavin Newsom, en burgemeester Karen Bass "heel incompetent" en stelde dat Los Angeles zonder zijn ingrijpen nu was "uitgewist".

Trump haalde op Truth Social fel uit naar het, volgens hem, gebrekkige ingrijpen van de lokale autoriteiten. Let op: artikel gaat verder onder het bericht.

Deze actie van Trump is historisch gezien opmerkelijk, benadrukt Den Daas. "Normaal gesproken vraagt de gouverneur om inzet van de Nationale Garde, eventueel op verzoek van de president. Trump zegt hiermee, ik heb daar schijt aan. Er staan nu zowat meer reservisten dan demonstranten in de stad."

Strijd tussen Trump en Newsom

Gouverneur Newsom kon de uitspraken en handelswijzen van Trump niet waarderen. Den Daas: "Newsom reageerde fel. Hij benadrukte dat hij de situatie in Los Angeles onder controle had en dat de Nationale Garde mensen provoceert. Trump maakte daarvan dat Newsom tegen de Nationale Garde is. Newsom heeft daarop uitgelegd hoezeer hij de Nationale Garde waardeert, bijvoorbeeld vanwege hun hulp bij vorige bosbranden in Californië."

De onenigheid tussen Trump en Newsom staat niet op zichzelf; het is volgens Groenhuijsen een manifestatie van het onstuimige spanningsveld tussen de Republikeinen en de Democraten. "Eigenlijk voeren Gavin Newsom en Trump al een soort verkiezingscampagne. Newsom wil namelijk heel graag president worden. Ik weet niet of de Republikeinen echt bang voor hem zijn, maar hij is wel de gedroomde kandidaat om het tegen Trump op te nemen in 2028." Trump mag wettelijk gezien niet nog een keer president worden, maar heeft recent gesuggereerd dat hij de wetgeving zou willen omzeilen.

"Mede daarom probeert Trump de Democraten en Newsom nu een knauw te geven", aldus Groenhuijsen. “Hij zegt dat de staat Californië niet goed ingrijpt bij de protesten en speelt daarmee in op het stereotype dat Democraten zoals Newsom slapjanussen zijn. Inmiddels hebben de Republikeinen zelfs gedreigd hem te arresteren.”

Newsom komt op zijn beurt met tegenoffensieven. "Ze moeten volwassen worden en stoppen", zei hij over de Republikeinen. "Wil je me arresteren? Kom maar op." Hij heeft daarnaast een rechtszaak aangespannen om Trumps inzet van de Nationale Garde aan te vechten. "Onder het oppervlak gaat het hier echt om: wie grootste, wie is de stoerste, wie is de sterkste van deze twee?", aldus Groenhuijsen.

Trumps gevecht tegen immigranten

Dat Trump zich op dit moment zo fel uitspreekt tegen immigratie, zou volgens Den Daas bovendien bedoeld kunnen zijn om recente nederlagen te verdoezelen. "Trump gaat op economisch vlak niet zo goed, de Amerikanen beginnen steeds meer te merken dat de importheffingen voor hogere prijzen zorgen, dus het thema migratie is nu echt een van zijn speerpunten. Hij móét hierop scoren."

Migratie is een gevoelig thema in de VS, legt Den Daas uit. Er zijn volgens schattingen van de Amerikaanse overheid ruim 11 miljoen mensen in het land zonder verblijfsvergunning. "Dit conflict speelt al jaren onderhuids, met immigranten uit bijvoorbeeld Mexico en Venezuela als doelwit. Al die mensen leven in angst, want niemand weet of ze morgen nog in de VS mogen zijn."

"Trump begon zijn aanpak van illegale immigratie kortgeleden met de jacht op criminelen en foute bendes als Tren de Aragua (een Venezolaanse criminele bende, red.), maar het is enorm uitgebreid. Het maakt niet zoveel uit wat voor papieren je al dan niet hebt, of je al jaren keurig belasting betaalt en een baan hebt; Trump wil mensen gewoon uitzetten om zijn cijfers op te krikken."

Rechtsstaat op wankele poten?

Volgens Den Daas is Trumps harde aanpak zorgelijk. "Hij zegt harde dingen over demonstranten, zoals 'Als zij spugen, dan zullen wij slaan.' Daarmee laat hij de situatie escaleren. De overheid heeft een geweldsmonopolie voor noodsituaties, maar dat geweld moet wel bedoeld zijn om te de-escaleren", zegt hij. "En ik wil benadrukken, ik ben niet tegen het uitzetten van criminelen. Maar geweld toepassen en een kleine groep relschoppers verheffen tot de norm in je uitlatingen als president... Dat maakt veel kapot. Als je je niet aan de regels van je geweldsmonopolie houdt, raken burgers verlamd."

"Als zij spugen, dan zullen wij slaan, en ik beloof je dat ze harder geslagen zullen worden dan ooit tevoren!", schreef de Trump-regering deze week op Truth Social, doelend op demonstranten in Los Angeles. Let op: artikel gaat verder onder het bericht.

"Trump heeft bovendien inmiddels een decreet getekend dat hem in staat stelt om in heel de VS hard in te grijpen als er geprotesteerd wordt", voegt Groenhuijsen toe. "Dat zet de bijl in de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om te demonstreren. De boodschap achter Trumps beleid is: ik heb gelijk en wie vindt dat ik geen gelijk heb, wordt snoeihard aangepakt."

Klaas Dijkhoff, voormalig VVD-fractievoorzitter, reageert eveneens kritisch op het beleid van Trump. Hij verwijt de president dat hij een dubbele moraal heeft in Goedenavond Nederland: "Trump zegt nu: de demonstraties zijn ordeverstoringen en dat pikken we niet. Tegelijkertijd hebben zijn supporters in 2023 nog het Capitool bestormd toen Trump de verkiezingen verloren had. Daar zijn toen wetshandhavers omgekomen. Die zijn gewoon dood. De demonstranten die daarvoor veroordeeld zijn heeft Trump toen hij president werd een presidentieel pardon gegeven, dus ze mochten de gevangenis direct weer uit. Dan denk ik: kom zeg, Vrouwe Justitia heeft niet voor niets een blinddoek om, de politiek moet neutraal zijn! Als je in een rechtsstaat met twee maten meet, is die rechtsstaat eigenlijk al omgevallen."