Henri Bontenbal (CDA) 'maakt proces door' en neemt afstand van Israël, twijfels over erkennen Palestijnse staat

CDA-leider Henri Bontenbal vindt de militaire acties van Israël in Gaza "niet proportioneel". Zijn houding tegenover Israël is veranderd. Hij steunt minister Veldkamp in diens oproep tot onderzoek naar het EU-Israël Associatieverdrag.

Nederland wil dat de EU onderzoekt of Israël zich nog houdt aan de voorwaarden van dit verdrag. Minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) heeft dit laten weten aan EU-buitenlandchef Kaja Kallas, naar aanleiding van de Israëlische blokkade van Gaza.

Het Associatieverdrag en het bijbehorende Actieplan geven Israël economische voorrechten en toegang tot Europese subsidies. Het kabinet voert de druk op Israël voorzichtig op, maar ziet nog niets in sancties, zoals sommige oppositiepartijen wel willen.

"In maart heeft mijn collega Derk Boswijk (CDA-Kamerlid, red.) samen met GroenLinks-PvdA een motie ingediend om het associatieverdrag met Israël tegen het licht te houden. Minister Veldkamp geeft daar nu uitvoering aan", zegt Bontenbal in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "De vraag is of Israël artikel 2 van het verdrag respecteert."

In dat artikel staat dat mensenrechten en democratische principes gerespecteerd moeten worden. Israël weigert al weken humanitaire hulp toe te laten tot Gaza en heeft de stroom afgesloten. "Ik denk dat iedereen sterke vermoedens heeft dat die rechten niet worden gerespecteerd", aldus Bontenbal.

Volgens Veldkamp is een "bredere discussie en reflectie nodig op onze relatie met Israël". Hij wil voorlopig ook niet instemmen met verlenging van het EU-Israël Actieplan. Voor verlenging is unanimiteit nodig binnen de EU.

Tekst gaat verder onder X.

"Het Internationaal Gerechtshof heeft gezegd dat het onthouden van voedsel en medicijnen aan de bevolking van Gaza ingaat tegen het internationaal recht", zegt Bontenbal. "Ik denk dat dat hier het geval is, en dat onderzoek nodig is."

'Wij hebben een proces doorgemaakt'

Bontenbal begrijpt dat Israël in actie kwam na de aanslagen van Hamas in oktober 2023. "Wat er op 7 oktober is gebeurd, is gruwelijk. Dat poets je niet weg. Iedereen die daarover heeft gelezen, draagt dat nog steeds met zich mee. Dat Israël reageert en Hamas wil uitschakelen is begrijpelijk."

Toch neemt het CDA inmiddels meer afstand van Israël. "Wij hebben een proces doorgemaakt, zoals veel mensen thuis. Je ziet maandenlang de beelden van de gevolgen voor de bevolking in Gaza. Dan rijst de vraag: hoe ver mag je gaan? Dat ongemak speelde al langer bij ons."

Over de kritiek op Israël zegt Bontenbal: "We hebben het stap voor stap opgebouwd, ook door bepaalde moties te steunen. Maar het lastige is: je wordt snel in een kamp geplaatst. Ik vroeg me af: moet ik me meer op de achtergrond houden? Want wat je ook zegt, je bent óf een Israël-fan, óf pro-Palestina. Er lijkt geen ruimte voor nuance."

Toch besloot hij zich uit te spreken. "Juist die genuanceerde stem, die volgens mij veel mensen herkennen, moet klinken. Al loop je dan het risico in een kamp te worden geplaatst." Als leidraad gebruikt hij het volkerenrecht: "Dat moet de richtlijn blijven."

Tweestatenoplossing

Bontenbal is voorstander van een tweestatenoplossing. Hoewel hij betwijfelt of premier Netanyahu daartoe bereid is, blijft hij dat uitspreken. "Netanyahu blijft niet eeuwig. Sterker nog, ik vermoed dat hij deze oorlog gebruikt om aan de macht te blijven."

Volgens Bontenbal zijn sancties tegen Israël gerechtvaardigd. "Maar het begint bij het Associatieverdrag. Zo zeg je als Europa: als jullie je houding niet veranderen, dan wordt zo’n verdrag niet verlengd. Is dat voldoende? Nee, maar het is wat je moet doen. De andere optie is zwijgen."

Verschillende landen, zoals Frankrijk, Noorwegen, Ierland, Spanje, Zweden en Polen, erkennen inmiddels Palestina als staat. Zo ver wil Bontenbal nog niet gaan. "Ik denk er met mijn fractie over na. De vraag is: wat erken je dan precies? Bestaat die staat al? En is erkenning nu een geschikt drukmiddel? Daar ben ik nog niet uit."

'Niet alleen morele vingertje opsteken'

Intussen gaan de beschietingen op Gaza onverminderd door. Volgens een burgerbeschermingsdienst in Gaza kwamen bij Israëlische luchtaanvallen vannacht 31 mensen om. "We moeten blijven nadenken wat diplomatiek, in samenwerking met Europa, het meest effectief is," zegt Bontenbal.

"Je wilt niet alleen je morele vingertje opsteken, maar ook dat er echt iets verandert. Ik denk dat we via het Associatieverdrag nu meer druk op Israël moeten zetten. En dat politici zich moeten blijven uitspreken. Ik hoop dat de nuance behouden blijft, maar veel mensen voelen inmiddels aan dat wat Israël nu doet, niet proportioneel is."