Oud-staatssecretaris Teeven en UvA-docent Dekker botsen over demonstratierecht: 'Je kunt mensen ook gewoon vier dagen vastzetten'
Vorige week maandag bezetten pro-Palestijnse activisten urenlang het Amsterdamse Maagdenhuis. Daarbij werden vernielingen aangericht. De actievoerders eisten dat de Universiteit van Amsterdam (UvA) haar banden met Israëlische instellingen verbreekt. Hoe ver mag je gaan in het demonstratierecht? Daarover verschillen voormalig staatssecretaris van Justitie Fred Teeven en UvA-docent Martijn Dekker van mening.
Politiek antropoloog en activist Dekker is een vaak geziene demonstrant. Hij deed eerder mee aan acties van Kick Out Zwarte Piet en Extinction Rebellion. Maandag was hij aanwezig bij het protest op de UvA. "Ik maak altijd maar de grap dat I practice what I teach,” zegt hij in WNL op Zondag op NPO 1.
Volgens Dekker moet het recht om te demonstreren ruim worden geïnterpreteerd, ook als dat leidt tot frictie of overtreding van de wet. Teeven benadrukt juist dat er wettelijke grenzen zijn. "Artikel 9 in de Grondwet biedt alle ruimte voor demonstratievrijheid, maar daar staat wel duidelijk in dat ieders verantwoordelijkheidsgevoel een duidelijke rol speelt. Er zijn een aantal beperkingen, die zijn vrij hard."
'Bij XR gaat het meteen goed fout'
De snelwegblokkades van Extinction Rebellion zijn Teeven een doorn in het oog. "Bij Extinction Rebellion gaat het meteen goed fout. De burgemeester zegt: je mag demonstreren, maar blijf weg van de A12. Daar heb je een mooi Malieveld voor." Dekker is het daar niet mee eens: "Op het Malieveld zijn we heel zichtbaar, maar niet bij het doelwit dat we proberen aan te spreken. Op de A12 staan we precies within sight and sound van de Tweede Kamer, het ministerie van Economische Zaken en het VNO-NCW."
Frank Paauw, voormalig politiechef van zowel Amsterdam als Rotterdam, begrijpt niet dat XR dan ook demonstreert op de A10 in Amsterdam-Zuid. "Het oude ING-gebouw is allang niet meer in gebruik, daar bij die vierbaans snelweg. Wat is daar dan het idee achter? Is het symboliek?”
Dekker reageert instemmend en verwijst naar het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): ook symbolische demonstratie vallen onder het demonstratierecht. "Vastlijmen of jezelf opsluiten zodat het moeilijker wordt voor de politie om je weg te halen, worden ook symbolische daden genoemd. Het is een vorm van demonstratie voeren."
Teeven: Kabinet, kom in actie
Teeven fronst zijn wenkbrauwen. "Voor mij is dat het einde van een demonstratie voeren en het begin van het plegen van strafbare feiten. In die zin zou het goed zijn als het kabinet dat er nu zit, dat er veel strakker op het blokkeren van snelwegen wordt gehandhaafd. Je kunt mensen ook gewoon een keer vier dagen vasthouden."
Volgens Dekker is strakker handhaven of een nieuwe wet niet nodig. "De demonstratie op de A12 wordt ontbonden en de politie grijpt in. Het is alleen de vraag of je dat strenger moet bestraffen. Ook daar zegt het EVRM: het vervolgen van demonstranten voor dit soort misdrijven moet je heel terughoudend in zijn."
“Het zou goed zijn als het huidige kabinet veel strakker op het blokkeren van snelwegen handhaaft. Je kunt mensen ook gewoon een keer vier dagen vasthouden.”
Gezichtsbedekkende kleding
Een ander punt van discussie is het dragen van gezichtsbedekking tijdens demonstraties. Volgens Dekker moet dat kunnen. "In principe moeten mensen anoniem kunnen demonstreren, omdat er allerlei risico’s aan verbonden zijn. Ik begrijp heel goed dat mensen die in een kwetsbare positie zitten, dat op hun manier willen doen."
Teeven verschilt volledig van mening. "Ik snap hier he-le-maal niets van", aldus de VVD'er. "Als je vindt dat je opkomt voor de goede zaak, dan kun je dat gewoon herkenbaar doen. Het is het failliet van de samenleving op het moment dat je gaat demonstreren met gezichtsbedekkende kleding. Als je docent bent aan de UvA en jezelf vernielingen pleegt, is het niet gek dat het UvA-bestuur dan op den duur zegt: misschien moeten we een keer met jou stoppen?"
“Ik begrijp heel goed dat mensen die in een kwetsbare positie zitten, gezichtsbedekkende kleding dragen.”
Reactie vicepremier Van Hijum
Vicepremier Eddy van Hijum (NSC) is bezorgd over de verharding van demonstraties. "Het recht van vrijheid van meningsuiting en het recht op demonstratie is ons allemaal heilig, maar juist door iedere keer zo de rand op te zoeken, zet je het onder druk. Daar maak ik me echt zorgen over."
Dekker waarschuwt dat juist dat een risico vormt. "Omdat ik zie dat iedereen zegt dat het bijkans heilig moet zijn, moeten we heel voorzichtig zijn met schaven aan het demonstratierecht."