Psychiater Denys neemt het op voor René van der Gijp over oorlogsbangmakerij: 'Je kan ook zeggen: ik kijk het even rustig aan'

Nederlanders doen er mogelijk goed aan om zich niet al te druk te maken over oorlog. Dat zegt psychiater en filosoof Damiaan Denys. Hij kan zich vinden in de uitspraken van VI-tafelgast René van der Gijp, die vindt dat angst voor oorlog te veel wordt aangewakkerd.

"Al die bangmakerij over de Derde Wereldoorlog, laten we daar nou eens lekker mee stoppen joh", zei Van der Gijp twee weken geleden in Vandaag Inside. Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel reageerde in het WNL-programma Café Kockelmann dat hij de ernst van de situatie aan Van der Gijp wil uitleggen, doelend op de spanningen op het wereldtoneel.

Ook tafelgenoot Johan Derksen tikte Van der Gijp op zijn vingers. Maar volgens psychiater Denys, gespecialiseerd in angsten, heeft Van de Gijp een punt en moeten we ons niet te bang laten maken. "Geopolitiek stormt het. Het tempo waarmee het verandert, is ongekend. Maar dat is heel abstract", zegt Denys in WNL Op Zondag op NPO 1.

Hij vertelt: "Niemand weet hoe het zich gaat ontwikkelen, ook experts niet. Die onmacht voel je als burger. Wat mensen die angstig zijn doen, is de angst proberen om te zetten in concrete activiteiten. Dan zagen we tijdens de coronacrisis, toen mensen veel wc-papier kochten. Nu stellen mensen (nood)pakketten samen. Dat zorgt voor een gevoel van controle."

Dat wijst Denys niet af. Maar, zegt hij: "Je kan twee dingen doen: oeverloos pakketten samenstellen of je kan zeggen 'ik kijk het even rustig aan'. Ik als persoon zal niet in staat zijn om te bepalen hoe het zal aflopen. Kijk naar je eigen impact, die is heel beperkt."

World Happiness Report

Vorige week kwam er een rapport uit van Clingendael waaruit blijkt dat Nederlanders bang zijn voor een (kern)oorlog. Toch staat Nederland op de vijfde plek van in het onlangs verschenen World Happiness Report. Er is een misverstand over het World Happiness Report, zegt Denys. "Het gaat niet om de geluksbeleving."

"Als wij over de term geluk nadenken, dan stellen wij ons een soort Postcode Loterij-geluk voor. Op een jacht in de Caraïben met een cocktail. Een totale vervulling van onze verlangens met een extreem gevoel van blijdschap. Maar dat meet het rapport niet."

WNL Op Zondag gemist? Luister deze uitzending nu terug als podcast. De tekst gaat hieronder verder.

"Wat het rapport meet, is heel simpel. Er wordt één vraag gesteld aan duizend mensen uit 154 landen. Die vraag is: op een ladder van nul tot tien - nul is het slechtste land waar je kan leven en tien is het leukste land - waar denkt u dat u nu leeft? Dan geeft 96 procent van de Nederlandse bevolking een negen."

"Wij doen het heel goed, heel consistent, al bijna twintig jaar. Maar het rapport zegt dus meer over de levensomstandigheden in Nederland om gelukkig te worden. Die levensomstandigheden zijn hoog in de meeste Noord-Europese landen. Dat heeft te maken met opvoeding, cultuur, veiligheid, gezondheidszorg. Alle basisvoorwaarden zijn er", zegt de psychiater.

Plicht tot geluk

Er is wel een 'maar', vertelt Denys. "Er is een veronderstelling: hoe hoger de welvaart, hoe hoger het geluk. Dat gaat niet op. Hoe beter de levensomstandigheden, onderwijs, gelijkheid, noem maar op, hoe groter de kans om geluksbeleving te ervaren. Maar, als de welvaart en de norm hoger wordt, stellen wij onze normen bij."

"In Nederland en andere Noord-Europese landen heerst een verplichting om gelukkig te zijn. Als iemand vraagt hoe het gaat, zijn wij in Nederland geneigd om te zeggen 'goed'. Gelukkig zijn hoort er een beetje bij. Als je onder deze omstandigheden niet gelukkig bent, dan ben je een loser, dan heb je niet goed voor jezelf gezorgd. We hebben dus de neiging om te zeggen dat we gelukkig zijn."

'Iets meer genieten'

Israël staat op plek acht van World Happiness Report en is zelfs een plekje gestegen. "Het laat zien dat een actuele oorlogssituatie niet meteen leidt tot het gevoel dat het geluk minder is", zegt Denys. "In Israël is een zeldzame vorm van weerbaarheid." Mensen hebben leren leven met een continue dreiging. Binnen die dreiging zijn ze in staat om te genieten van wat het land te bieden heeft. Er is geen één op één-relatie tussen oorlog en de afwezigheid van geluk. Het is veel complexer dan dat."

Denys denkt wel dat ons gemoed door oorlogsdreiging wordt beïnvloedt. "Zeker. Maar er is ook een zogenaamde zeurindex, daar doet Nederland het ook goed op", zegt hij. "Het is verbazingwekkend voor mij als migrant. Ik woon hier nu 25 jaar: het is nooit goed. Het is té nat, té droog, té warm of té koud. Het mag niet te goed gaan, ik weet niet wat dat is. Iets meer genieten van de levensomstandigheden, zou een goede boodschap zijn voor veel mensen."