Zorgen bij ziekenhuizen over tekorten aan middelen voor chemokuren

Ziekenhuizen maken zich zorgen over de beschikbaarheid van verschillende soorten middelen die de basis vormen voor chemokuren. Dat blijkt uit een rondgang van het televisieprogramma Stand van Nederland: Wereld op Scherp van Omroep WNL. In een aantal van deze ziekenhuizen moesten artsen daardoor voor een kleine groep patiënten een minder effectieve behandeling voorschrijven.

De redactie maakte een rondgang langs Antoni van Leeuwenhoek (Amsterdam), Isala (Zwolle), het Jeroen Bosch ziekenhuis (Den Bosch), het Erasmus MC (Rotterdam), het Universitair Medisch Centrum Groningen en het Maastricht UMC. Al deze ziekenhuizen geven aan dat ze afgelopen jaar een of meerdere keren een tekort aan oncolytische middelen hebben gehad. 

Longarts Anthonie van der Wekken van het UMCG verwijst naar het ernstige tekort aan etoposide, dat afgelopen zomer een probleem vormde voor ziekenhuizen. Dit middel wordt veel gebruikt bij de bestrijding van longkanker. “We hebben toen moeten kiezen welke patiënten we konden behandelen. Voor andere patiënten moest een nieuw behandelplan worden opgesteld met middelen die minder effectief zijn.”

Tekort aan verschillende chemokuren

Naast etoposide gaat het onder andere om vincristine en methotrexaat. Deze oncolytica worden gebruikt bij het maken van chemokuren die bijvoorbeeld lymfklierkanker, zaadbalkanker of longkanker bestrijden. De ziekenhuizen benadrukken dat de tekorten tot nu toe voor een heel groot deel onderling konden worden opgevangen door voorraden te delen, en anders door voor alternatieven te kiezen. 

Maar de kans op tekorten blijft aanwezig, blijkt ook uit opgevraagde cijfers het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Voor etoposide en methotrexaat is eind februari dit jaar nog een melding van een potentieel tekort gedaan bij de instantie, voor vincristine begin januari nog. De afgelopen jaren is het aantal meldingen rondom leveringsproblemen van oncolytische middelen flink gestegen. In 2022 ging het om 180 meldingen, in 2023 om 262 meldingen, en afgelopen jaar om 286 meldingen, meldt het CBG aan Stand van Nederland: Wereld op Scherp.

Zelf produceren

Ook het Antoni van Leeuwenhoek - dat tevens bekendstaat als het Nederlands Kanker Instituut - moest meerdere keren constateren dat sommige chemokuren slechter leverbaar waren. “Het is iets waar we ons zorgen over maken. Klassieke chemotherapie is voor veel kankerpatiënten nog steeds de meest effectieve behandeling. Maar die worden niet meer in Nederland of de Europese Unie gemaakt”, zegt een woordvoerder. Voor de productie van generieke medicijnen als paracetamol, antibiotica en een deel van de chemokuren zijn we voor 80 procent afhankelijk van grondstoffen en medicijnen uit China en India. “We gaan er door die afhankelijkheid vanuit dat er vaker tekorten zullen ontstaan en dat het niet zomaar is opgelost.”

Het ziekenhuis kijkt naar mogelijkheden om zelf te produceren, maar daar zitten veel randvoorwaarden aan, zegt de woordvoerder. “Je moet grondstoftoegang krijgen, de goede registraties regelen. En er zitten zowel juridische voorwaarden als een flinke rekening aan. Nederland is eigenlijk te klein om dit zelf te regelen, je zou het Europees moeten doen.”

Stand van Nederland: Wereld op Scherp (Omroep WNL) is vrijdag 21 maart rond 23.00 uur te zien op NPO2.