Zelenski onderhandelt over mineralendeal: 'Afhaken geen optie, omdat Trump zo machtig is'

De Oekraïense president Volodimir Zelenski en de Amerikaanse president Donald Trump zetten vrijdag naar verwachting hun handtekening onder een historische mineralendeal tussen beide landen. Wat bedoeld is als compensatie voor Amerikaanse steun, is uitgegroeid tot geopolitiek schaakspel, ziet conflictbemiddelaar Fleur Ravensbergen.

De overeenkomst moet compensatie bieden voor de miljardensteun die de Verenigde Staten in de afgelopen jaren aan Oekraïne heeft geboden. Volgens Trump zal de deal niet alleen de Amerikaanse belangen veiligstellen, maar ook werkgelegenheid creëren in Oekraïne. "Niemand komt daar 'spelen' als wij daar zijn met veel werknemers," zei de Republikein eerder.

De ontmoeting tussen Trump en Zelenski is onderdeel van een geopolitiek spel rond belangen, strategie en beeldvorming, ziet conflictbemiddelaar Fleur Ravensbergen in Goedemorgen Nederland op NPO 1. Ze zegt dat Trump de onderhandelingstactiek "ankeren" gebruikt. "Trump legt vrij consequent heel extreme dingen op tafel, zoal Canada dat de 51e staat van Amerika moet worden en Groenland dat geannexeerd moet worden."

Hoewel zijn voorstellen radicaal zijn, bewegen tegenpartijen vaak naar hem toe. "Daardoor krijgt hij meer dan hij anders zou krijgen - behalve als het zo respectloos wordt ontvangen dat de andere partij afhaakt. Maar omdat hij zo machtig is, is dat eigenlijk geen optie."

Volgens Ravensbergen is Zelenski zich hiervan bewust en speelt hij in op de persoonlijke relatie met Trump. "Hij moet Trump serieus nemen en hem misschien een beetje paaien. Trump zegt veel onvoorspelbare dingen, dus Zelenski moet goed nadenken over zijn alternatieven."

15.000 miljard dollar

Waar de onderhandelingen allemaal om te doen zijn, is de mineraalrijke bodem die Oekraïne heeft. Jean Dohmen schreef een artikel in Het Financieele Dagblad over de aardmineralendeal. "Er zitten grote hoeveelheden grote aardmetalen in de grond. Dan moet je denken aan lithium, titanium en kobalt. Het gaat in totaal om honderd verschillende stoffen", zegt hij in Goedemorgen Nederland.

"De Verenigde Staten is in een heftige competitie verwikkeld met China rond zeldzame grondstoffen. Trump ziet een kans om de positie van de VS te versterken." Hoeveel er in de grond zit? "De schattingen lopen enorm uiteen. Ik ben zelf schattingen van 15.000 miljard dollar tegen. Veel van de inventarisaties stammen nog uit de tijd van de Sovjet Unie. We weten niet precies wat er in de grond zit en niet alle grondstoffen zijn even makkelijk te winnen. Met andere woorden: het risico dat je je rijk rekent, is erg groot."

Het aanvankelijke idee van Trump was dat Oekraïne de volledige 500 miljard dollar - wat volgens Trump in de Oekraïense bodem zit - zou betalen in ruil voor de Amerikaanse steun. "Dat bedrag is inmiddels van tafel. Zelenski was daar fel op tegen. Nu is gekozen voor een constructie met een fonds, waarin de helft van de nieuwe opbrengsten wordt gestort. Oekraïne en de VS worden daar samen eigenaar van, maar veel details zijn nog onduidelijk. Zelfs als Zelenski vandaag (vrijdag, red.) zijn handtekening zet, zijn er nog veel potentiële beren op de weg", aldus Dohmen.

Test gaat verder onder X.

Politieke spelletjes

Het gesprek van vrijdag tussen Trump en Zelenski staat niet op zichzelf. De ontmoeting volgt op eerdere gesprekken van de Amerikaan met de Russische president Vladimir Poetin. Aanvankelijk wees Zelenski de vredesvoorwaarden af, maar inmiddels is hij wat opgeschoven. "Je zag hem in de afgelopen zes maanden iets schuiven", zegt Ravensbergen. "Trump zegt ook regelmatig dingen die hij later op een andere manier zegt. Publiekelijk worden er uitspraken gedaan, maar daar wordt later weer op teruggekomen."

De onvoorspelbaarheid van Trump maakt de onderhandelingen voor Zelenski complex. Zo noemde de Amerikaanse president zijn Oekraïense ambtsgenoot vorige week nog een dictator, maar gaf hij deze week aan zich niet te kunnen herinneren dat gezegd hebben.

Naast de geopolitieke en economische aspecten speelt ook beeldvorming een grote rol. Journalist Kamran Ullah merkt op dat de perceptie van de oorlog en de betrokken partijen in de VS verschuift. "In de afgelopen weken zag je in de VS een verandering: eerst werd Poetin als agressor gezien, nu ligt de focus meer op Zelenski. Maar de eerste naast wie Trump publiekelijk staat, is niet Poetin, maar Zelenski. Dat is heel belangrijk voor de beeldvorming naar de rest van de wereld."

Voor Zelenski draait het niet alleen om economische belangen, maar vooral om veiligheidsgaranties voor Oekraïne, zegt Ravensbergen. "Dat is waar het hem echt om gaat. Als ze daar nog niet uit zijn, moeten we ons afvragen of het hele akkoord wel doorgaat."

Trump’s strategie

Trump heeft tijdens zijn tweede presidentschap tot dusver laten zien "een perverse, maximalistische kapitalist" te zijn, aldus Ravenbsergen. "Hij legt extreem hoge eisen op tafel, in de wetenschap dat hij dan in elk geval een deel van zijn zin krijgt," stelt de conflictbemiddelaar. "Omdat hij zo machtig is, kunnen anderen nauwelijks anders dan met hem in gesprek blijven."

Poetin en Trump spreken volgens Ravensbergen een vergelijkbare taal. "Maar het Kremlin onderhandelt met veel meer nuance. De Russen geven niets weg voordat ze aan tafel zitten. Ze houden de kaarten tegen de borst."

Ondertussen blijft Zelenski manoeuvreren tussen de grootmachten, balancerend tussen principes en pragmatisme. "Hoewel Zelenski harde woorden heeft gesproken over wat wel en niet acceptabel is, heeft hij Trump gewoon nodig," concludeert Ravensbergen.