Nederlandse vrouwen bewaakten Auschwitz: 'Eigen kinderen hebben dit nooit geweten'

Onder 24 Nederlandse bewakers van massavernietigingskamp Auschwitz, waren negen vrouw. In de podcastserie De Nederlandse bewaaksters van Auschwitz zoekt EenVandaag-verslaggever Harm van Atteveld samen met historisch onderzoeker Stijn Reurs uit wie zij waren en wat ze daar precies hebben gedaan. Ze spraken met de kinderen van deze vrouwen. "Schok, verbazing en daarna nieuwsgierigheid", beschrijft hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1 hun reactie.

Reurs en Van Atteveld hebben uitgezocht wat de achtergrond van deze vrouwen was en uit wat voor gezinnen zij kwamen. In de podcast volgt de luisteraar het onderzoek naar wat zij in Auschwitz zagen en deden. "In hoeverre dat zo lang na dato nog te achterhalen is", voegt Van Atteveld toe.

Wie waren deze vrouwen?

In de Tweede Wereldoorlog waren 25.000 Nederlanders aangesloten bij de SS, waaronder deze vrouwen, die uit 'gewone' gezinnen kwamen. "Met verschillende achtergronden. Vrouwen uit armere gezinnen, maar ook uit de middenklasse. Het was als het ware een dwarsdoorsnede van de bevolking."

"De vrouwen hebben op jonge leeftijd de keuze gemaakt om eerst in kamp Vught te werken. Van daaruit zijn de meesten overgeplaatst naar Auschwitz." Na de oorlog zijn ze teruggekomen in Nederland en berecht. "Ze hebben korte tijd vastgezeten. Daarna hebben ze de zwarte bladzijde omgeslagen en zijn ze een nieuw leven gestart." De vrouwen trouwden, waardoor ze een andere achternaam kregen. Anderen namen het zekere voor het onzekere en lieten ook hun voornaam aanpassen.

Bijzonder gesprek met kinderen

De podcastmakers spraken met de kinderen van een aantal van deze vrouwen. "De meesten wisten het niet, waardoor wij de boodschapper waren. Er waren mensen waar we geen nummer van hadden. We hebben letterlijk op de stoep gestaan, ons aangekondigd en verteld wat wij kwamen doen. In de hoop dat deze mensen iets hadden gehoord van hun moeder over wat ze in de oorlog had gedaan. We waren op zoek naar inkleuring."

Die oorlogsverhalen vonden ze niet. "Wel vonden we verhalen over wie de vrouwen geweest waren na Auschwitz", vervolgt Van Atteveld. "Met deze kinderen hebben we lange gesprekken gevoerd. Zij waren nieuwsgierig naar wat wij wisten. Alle informatie die wij hadden hebben we met hen gedeeld."

Vertwijfeling

Bij de podcastmakers ontstond vertwijfeling. "We dachten: wat hebben we gedaan? We hebben de nagedachtenis aan hun moeders voorgoed veranderd." De kinderen zijn wel blij dat ze het weten, zegt Van Atteveld. "Met de kennis die ze nu hebben, kijken ze op een andere manier naar dingen die zijn gebeurd."

Voor zover bekend waren er 24 Nederlanders werkzaam in Auschwitz, waarvan 9 vrouwen. "Misschien waren het er wel meer, maar dat zal verder archiefonderzoek moeten uitwijzen", aldus de podcastmaker.

De podcastserie De Nederlandse bewaaksters van Auschwitz is vanaf 30 december te luisteren via NPO Luister.