Defensie-industrie schudt politiek wakker: ‘We moeten de dreiging met z’n allen voelen’

De vorige minister, Kajsa Ollongren, sprak sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne al veelvuldig over het opschalen van de defensie-industrie. Toch blijft de voortgang achter, zo waarschuwen oud-topambtenaar Ed Kronenburg en Hans Huigen, directeur van brancheorganisatie NIDV. “Wie voelt de dreiging écht?”

In april zei Ollongren dat het vorige kabinet voorsorteerde op een oorlogseconomie. “Ik bel met bedrijven en praat met de financiële sector, die ook nodig is om de defensie-industrie echt groter te maken.” Inmiddels zit er een nieuw kabinet en heeft Ollongren plaatsgemaakt voor Ruben Brekelmans. Hoewel Huigen vertrouwen heeft in de goede intenties van de nieuwe minister, dringt hij erop aan dat de defensie-industrie zekerheid krijgt.

De productie voor Defensie komt nog steeds slechts mondjesmaat op gang, zegt Huigen. “Dat komt omdat er een hoop processen zijn in Brussel, maar zeker ook in Den Haag, die in vredestijd zijn gecreëerd en heel erg gaan over verantwoording van publiek geld en over juridisering van aankoop- en inkoopprocessen. Die maken dat je heel lang bezig bent voordat je uiteindelijk met een aanbesteding kan komen.”

Ondertussen heeft Moskou volledig overgeschakeld op een oorlogseconomie. “Rusland is kleiner dan de EU”, zegt Huigen, die daarom stelt dat de Europese Unie gezamenlijk Vladimir Poetin het hoofd moet kunnen bieden. “We zouden het moeten kunnen met elkaar. Rusland heeft een economie die qua omvang vergelijkbaar is met de Benelux.”

Luister deze uitzending van WNL Haagse Lobby nu terug als podcast. De tekst gaat hieronder verder. 

‘Verantwoordelijkheid voelen op alle ministeries’

Na ruim twee jaar oorlog weet de defensie-industrie nog altijd niet waar het aan toe is, verzucht Huigen. “In Den Haag is het zo dat die dreiging, die we met z’n allen moeten voelen, staat naast alle andere wensen en eisen die we met elkaar hebben geformuleerd. We hebben gezegd: deze verantwoordelijkheid leggen we bij het ministerie van Defensie neer, terwijl het een breed gedragen verantwoordelijkheid moet zijn, van de hele samenleving en alle ministeries, ook het ministerie van Financiën.”

Op dit moment wordt bijvoorbeeld munitie voornamelijk geïmporteerd uit BRICS-landen: Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika. “Als je de dreiging aan wil kunnen, heb je een industrie nodig die ons doorzettingsvermogen levert, die kan blijven produceren op het moment dat daar behoefte aan is”, zegt de branchevoorman.

Voormalig topambtenaar Ed Kronenburg is ervan overtuigd dat de defensie-industrie kan opschalen. “Het bedrijfsleven moet tegen Den Haag zeggen: wij willen het doen, maar kunt u ons garanderen dat u de spullen ook afneemt? Dan is er een basis om op te investeren. Die beslissing moet worden genomen, door Defensie en Economische Zaken.”

2,5 jaar oorlog

Volgens Kronenburg is het tijd dat de politiek zijn woorden omzet in daden. “Het is al 2,5 jaar geleden dat de oorlog is begonnen. In het begin van die periode werden er allerlei aankondigingen gedaan, ook voor extra middelen, maar het heeft heel erg lang geduurd voordat we daadwerkelijk iets konden gaan doen.”

Tekst gaat verder onder X. 

Hans Huigen, directeur van brancheorganisatie @NIDVnews, was onlangs op bezoek bij het ministerie van Defensie. “Mijn boodschap was dat bedrijven continuïteit nodig hebben. Dat gaat over langdurige orders. We moeten de overheid en Defensie vertellen hoe bedrijven werken.” #WNL pic.twitter.com/clDZluwa5H

— WNL Haagse Lobby (@WNLHaagseLobby) August 26, 2024

“Het kabinet wil strategische autonomie. Dat betekent dat je op je eigen spullen moet kunnen vertrouwen. Dan moet je beslissing nemen. Wat komen we tekort? Hoe gaan we het produceren en met wie gaan we dat doen? Je moet heel concreet worden. We hebben al een klein jaar verloren met de kabinetsformatie”, aldus Kronenburg.

Huigen: “In Nederland moeten we eerst heel erg de druk voelen voordat dingen vloeibaar worden. We zeggen al twee jaar lang: binnen vijf jaar moeten we klaar zijn voor het gevecht, maar ik heb in twee jaar alleen nog maar de uitspraak gehoord.”

‘Overheid moet leren hoe bedrijven werken’

Onlangs bracht de branchevoorman een bezoek aan het ministerie van Defensie. Zijn boodschap? “Dat bedrijven continuïteit nodig hebben. Dan zeggen ze dat ze mij horen en begrijpen, maar continuïteit gaat over langjarige orders. De overheid en Defensie moeten leren hoe bedrijven werken en wat relevant is.”

Meer van WNL? Meld je nu gratis aan voor onze nieuwsbrief. 

Hij heeft vertrouwen in minister Brekelmans. “Ik heb een goed gevoel dat er beleidsmatig op dit moment aandacht aan wordt besteed. Of dat ook daadwerkelijk gaat leiden tot vereenvoudigde procedures en anders aankijken tegen inkoopprocessen, moet zich nog bewijzen. Maar de intentie is er zeker.”

‘Mijn bedrijf is vervijfvoudigd’

Volgens CEO van Robin Radars Siete Hamminga, die met zijn bedrijf radarapparatuur levert aan Defensie, is het niet zo dat er niks gebeurt. “Twee jaar geleden stond in een brief aan de Kamer dat de Nederlandse defensie-industrie niet klaar was voor de piekbehoefte van Defensie. Ik werd uitgenodigd door Ollongren, waar ik op die uitspraak mocht reflecteren. Mijn pleidooi was daar: als je wil dat wij opschalen, hebben we opdrachten nodig, liever dan subsidies.”

“Niet kort daarna hebben wij kolonel Simon Wouda van de taskforce Oekraïne op bezoek gehad en tussen dat moment en een getekend contract zat maar twee maanden”, vertelt Hamminga. “Dat was voor ons het grootste contract ooit. De taskforce laat zien dat het mogelijk is om sneller te handelen. Je ziet wat de impact is: in de afgelopen 2,5 jaar is mijn bedrijf vervijfvoudigd. Laat dat een lichtpuntje zijn, want het laat zien dat het wel kan.”

Lees ook: 

Minister van Defensie Brekelmans: F-16 kan Oekraïense grondtroepen nog niet ondersteunen

Door: Peter Visser