Texels scheepswrak uit zeventiende eeuw boordevol schatten: ‘Halen de geschiedenis naar boven’

Het zogeheten Palmhoutwrak voor de kust van Texel werd in één klap wereldberoemd toen een jurk met koninklijke allure uit de zeventiende eeuw in perfecte staat in het wrak werd gevonden. Donderdagochtend doken maritiem archeologen nogmaals naar het wrak om meer pracht en praal naar boven te halen.

Op het werkschip vertelt maritiem archeoloog Thijs Coenen dat tien duikers in drie verschillende groepen, verdeeld over het achterschip, middenschip en voorschip, graven om te kijken hoe het schip precies ligt en hoe diep het bewaard is gebleven. “Om een idee te krijgen wat er nog voor waardevolle spullen in het wrak liggen”, zegt Coenen in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Archeologen doen vijf weken lang onderzoek naar het wrak. Woensdag vonden ze al een duig van een ton. “Schepen vervoerden vroeger veel spullen in tonnen en vaten. Door dit soort objecten mee te nemen, leren we veel meer over wat het schip aan boord had en hoe dat spul vervoerd werd. Je krijgt een inkijkje in hoe de handelsstromen liepen”, zegt Coenen. “Je kan het verhaal van zo’n wrak naar boven halen. Dat is heel bijzonder.”

Wat in de tonnen werd vervoerd, is nog niet duidelijk. “We hopen meer tonnen naar boven te halen en dan kijken we of we aan de binnenkant resten kunnen vinden van bijvoorbeeld eten of ander materiaal.”

‘Leren de geschiedenis nog beter kennen’

Schepen als het Palmhoutwrak zijn gehuld in mysterie, omdat er geen geschreven bronnen zijn die over het bestaan van het schip vertellen. “We weten ook niet hoe deze schepen gebouwd zijn. Juist door het bekijken van de constructie, leren we veel over hoe deze schepen functioneerden. Daardoor leren we de Nederlandse maritieme geschiedenis nog beter kennen.”

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

Bijzondere vondsten

Het onderzoek is ruim een week onderweg en er zijn al meerdere bijzondere vondsten gedaan. Zo vonden duikers in het achterschip, in de buurt van de hut van de kapitein, een baardmankruik. “Dat komt uit het midden van de zeventiende eeuw. Op deze kruik zit de kurk er nog in. Het kan zomaar zijn dat een deel van de inhoud bewaard is gebleven.”

De inhoud kan van alles zijn, zegt Coenen. “Het kan drinken zijn geweest, maar uit historische bronnen weten we dat er ook kwik in heeft kunnen zitten. Dat werd gebruikt voor medische toepassingen om bepaalde ziektes te genezen.” Hij vindt het bijzonder dat na honderden jaren hij de eerste is die de kruik weer vasthoudt. “Dit vertelt het verhaal over het leven aan boord.”

Eeuwenoud instrument

Duiker Arend Vos heeft een astrolabium opgedoken, een eeuwenoud instrument dat werd gebruikt als kompas. “De breedte op aarde werd hiermee bepaald. Kortom, hoe hoog je boven of onder de evenaar zit”, vertelt hij, terwijl hij het pronkstuk vasthoudt. Omdat het instrument toentertijd zeer kostbaar was, verwacht Vos dat de maker de initialen en een jaartal erop heeft gezet. “Het is een mooie vondst.”

Maritiem archeoloog Nicole Schouten heeft een tonnetje naar het aardoppervlak gebracht waarvan de inhoud is bemonsterd. “Hij lijkt compleet te zijn. We hebben een deksel, dus mogelijk staan er merktekens in. Dan kunnen we erachter komen wie de eigenaar of maker is en kunnen we ontdekken op welk schip dit tonnetje is geweest. Zo kunnen we de naam van het schip vinden.”

Ook heeft ze aardewerk uit het wrak meegenomen, afkomstig uit het Mediterraanse gebied. Een andere bijzondere vondst is de kardoesprikker. “Het voorwerp werd gebruikt om het kruit in het kanon te prikken, zodat het kanon kon vuren”, vertelt ze.

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk nu hier terug via NPO Start.  

Meerdere kanonnen aan boord

Het schip was uitgerust met meerdere kanonnen, maar het was geen oorlogsschip, zegt Coenen. “Het was een bewapend handelsschip, een zogenaamde straatvaarder.” Deze schepen handelden in het Middellandse Zeegebied. “Door de Straat van Gibraltar, vandaar de naam straatvaarder.”

Deze manier van handel drijven kon heel gevaarlijk zijn. “Er waren allerlei vijandige staten waar Nederland mee in oorlog was. Daarnaast was je bij de Noord-Afrikaanse kust ook niet veilig. Vandaar dat deze schepen bewapend waren tot maar liefst 24 kanonnen per schip.”

De komende weken doen de onderzoekers verder onderzoek naar het Palmhoutwrak, in de hoop het schip te kunnen herenigen met haar echte naam.

Lees ook:

Visnet dat achter wrak bleef hangen werd Urker kotter fataal

Door: Rick Hartkamp