De échte ambachtsman is een uitstervend ras: ‘Als dat verdwijnt, verdwijnt er heel veel moois uit ons leven’

De schoenmaker, de meubelmaker, de hoefsmid of de glasbewerker. Het zijn voorbeelden van oeroude ambachten, waarvan er in Nederland veel zwaar onder druk staan. De échte ambachtsman is een uitstervend ras, ziet ook de voorzitter van AmbachtNederland Elrie Bakker-Derks. “Als het ambacht verdwijnt, verdwijnt er heel veel moois uit ons leven”, zegt zij in Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2.

Eén van de ambachten die verdwijnt, is die van schoenmaker. Schoenmaker Lars van Veldhoven runt samen met zijn vader een winkel in het centrum van Arnhem. Toen zijn opa de zaak begon, waren er in de buurt zo’n vijftig andere schoenmakers te vinden. Inmiddels staat die teller op twee. Dat zij zo ongeveer de enige schoenmaker in de regio zijn, gaat ze niet in de koude kleren zitten.

“We hadden het zo druk, dat wij niet meer aan repareren toekwamen”, zegt Van Veldhoven. Het was zelfs zo druk, dat het op een gegeven moment nachtwerk werd voor Lars en zijn vader. “Op een gegeven vroeg ik mij af:hoe ga ik dit mooie vak werkzaam houden voor de gezondheid en iedereen tevreden te houden met reparaties?”

Uit gezondheidsoverwegingen besloten Lars en zijn vader de zaak een paar dagen per week te sluiten. “Het is heel moeilijk om aan personeel te komen”, verzucht Van Veldhoven. “De nieuwe aanwas is niet groot genoeg. Misschien is het vak niet spannend genoeg. Het opleiden en het leren van het vak, daar gaan best wat jaren overheen. En de spanningsboog is minder lang dan vroeger.”

‘Er verdwijnt iets moois’

Alleen op het mb0 kan je ambachtsvakken leren. In totaal zijn er 500.000 leerlingen op het mbo in Nederland, maar toch vallen enkele cijfers tegen. Dit jaar meldden zich slechts elf mensen aan voor schoenhersteller, 28 voor de goudsmidschool en er komen maar zeventien potentiële natuursteenbewerkers bij.

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

Voorzitter van AmbachtNederland Elrie Bakker-Derks maakt zich zorgen dat het ambacht verdwijnt. “Als het ambacht verdwijnt, verdwijnt er veel moois uit ons leven.” Als het ambacht verdwijnt, verdwijnen ook noodzakelijke dingen in ons leven, zegt ze. Als voorbeeld noemt Bakker-Derks de orthopedisch schoenmaker en instrumentenmaker. “Dat zijn onderdelen van zorg. Die kunnen wij niet missen. Het is maatwerk, het is handwerk. Dat heb je nodig.”

Om deze negatieve trend tegen te gaan “moet er wat gebeuren”, benadrukt Bakker-Derks. Als oplossing noemt ze het opleiden van mensen. “We moeten zorgen voor goede vervolgopleidingen na een mbo, zodat mensen zich kunnen specialiseren in een vakmanschap en het ook in de vingers kunnen krijgen.”

Ambachtsacademie

Om te voorkomen dat het ambachtsvak uitsterft, is de door AmbachtNederland de Ambachtsacademie in het leven geroepen. Het is bedoeld voor zij-instromers en mensen die zich willen laten omscholen. Het werpt zijn vruchten af. “Daar is ontzettend veel belangstelling voor”, zegt Bakker-Derks. De voorvrouw denkt dat vroeger mensen vooral door hun ouders werden gestimuleerd een vak als economie te studeren. “Nu zie je dat heel veel mensen bij zichzelf denken: ik wil iets anders.”

Stand van Nederland: Generatie Next gemist, geen probleem! Kijk eerdere uitzendingen hier terug via NPO Start.

Rutger van Rossum is daar een goed voorbeeld van. Hij liet het horecaleven na tien jaar achter zich en begon een opleiding als meubelmaker. Dat deed hij onder zijn leermeester René Onwezen. De leermeester heeft liever iemand als Van Rossum onder zich dan iemand die instroomt vanuit het mbo. “Zij maken te weinig vlieguren. Ze hebben veel kennis en van alles wat gedaan, maar ze hebben heel weinig on the job gedaan.”

Aantrekkelijker maken voor de jeugd

Onwezen hoopt dat zijn vak niet verdwijnt. “Anders krijg je alleen maar massaproductie.” Om dat te voorkomen, moet het ambacht aantrekkelijker gemaakt worden onder de jeugd, vindt hij. “Zij moeten weten dat er niets mis is met het werken met je handen, want zo kun je juist leuke dingen maken. Het is heel bevredigend.”

Volgens de leermeester is het vak van ambacht meer dan alleen handwerk. “Het is ook leren”, vertelt hij. “Als je hier een minuut niet met je hoofd erbij bent, zit je mis. “Als je met je hoofd wilt leren werken en met je handen, dan moet je juist in een ambacht zitten.” Bakker-Derks vult aan: “Het ambacht is hartstikke hip.” De consument speelt daar naast ouders en scholen een belangrijke rol in. “Zie het en waardeer het. Begrijp dat het om kennis en vaardigheden gaat die je zelf helemaal niet in huis hebt.”

Het is crisis in ambachtsland. Oude ambachten zoals restauratiewerk of de schoenmaker verdwijnt van de arbeidsmarkt en uit het straatbeeld. Heeft het ambacht nog een toekomst en hoe houden wij het vak in leven? Kijk deze aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next nu terug op NPO Start.

Door: Vick ten Wolde