Rechts kabinet is nog verre van zeker: ‘Er is veel ergernis, afgunst en irritatie’

Het is nog allerminst een uitgemaakte zaak dat de formerende partijen tot een akkoord komen. Dat zegt politiek commentator van De Telegraaf Wouter de Winther in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Er wordt gezegd: dit kabinet gaat het worden. Maar ik denk dat de cohesie tussen de vier partijen, het vertrouwen dat men binnen- en buitenskamers uitstraalt, weinig optimisme laat zien."

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over het eindverslag van inmiddels oud-informateur Kim Putters. De vragen die boven de markt hangen: heeft een samenwerking tussen PVV, VVD, NSC en BBB een kans van slagen en is een 'programkabinet' dan de juiste vorm? Het valt bovendien te verwachten dat Putters herhaaldelijk uit moet leggen wat de door hem afgestofte kabinetsvariant precies behelst en wat het verschil is met een gewoon meerderheidskabinet.

Veel van de toekomstige oppositiepartijen - mocht deze formatiepoging slagen - zien in de term 'programkabinet' eerder een woordenspel. "Je kan het beestje noemen zoals je wilt, maar het blijft gewoon een meerderheidskabinet", zei GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans bijvoorbeeld vorige week. Hij denkt dat VVD en NSC dit etiket nodig hebben om hun ongemak over een samenwerking met PVV weg te poetsen.

'Oude wijn in nieuwe zakken'

Ondertussen doen de formerende partijen allerlei beloftes aan de hand van de nieuwe vorm. Maar of de werkelijkheid in politiek Den Haag er straks echt anders uitziet, is volgens politiek commentator De Winther maar de vraag. Volgens hem verkopen PVV, VVD, NSC en BBB vooral "oude wijn in nieuwe zakken".

Hij legt uit: "Het idee dat partijleiders in de Tweede Kamer blijven zitten, is niet per se schokkend. Dat hebben we in het verleden ook gezien. En feit dat mensen van buiten Den Haag naar Den Haag komen om een kabinet te bemensen, is ook niet nieuw. Dat zien we in dit kabinet misschien zelfs wel iets meer dan de afgelopen jaren. Maar het wordt verkocht alsof er grote stappen worden gezet."

Ontvang jij al onze gratis WNL-nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets!

"Ik zag dat Pieter Omtzigt zichzelf vorige week feliciteerde op X door te zeggen dat hij al in september 2021 om een extraparlementair kabinet had gevraagd en dat werd nu toch maar mooi gerealiseerd." De Winther concludeert: "Iedereen probeert zijn successen te verkopen, maar tot nu toe is het niet heel schokkend."

Dun regeerakkoord?

Of er straks een beknopt regeerakkoord op tafel ligt, is volgens De Winther ook niet zeker. Volgens Putters is zo'n dun akkoord op hoofdlijnen onderdeel van een programkabinet. "Dat wordt wel gezegd, maar in eerste instantie ging het over drie onderwerpen die belangrijk waren: financiën, internationale politiek en de rechtsstatelijkheid. Daar is een hele lijst aan onderwerpen aan toegevoegd, die de partijen ook belangrijk vinden en waar kennelijk ook allerlei afspraken over gemaakt moeten worden. Zo is het akkoord steeds verder aan het uitdijen."

Om "ongelukken te voorkomen", is het onvermijdelijk om akkoorden te sluiten, zegt de politiek commentator. "Maar je zal zien dat als het gaat over fundamentele, ingewikkelde kwesties, stokpaardjes van verschillende partijen, ze toch duidelijke afspraken willen maken".

Volgens De Winther probeerden overigens ook partijen aan eerdere formatietafels te komen tot een dun akkoord. "Wat we een beetje vergeten is dat al die coalities die de afgelopen twintig, dertig jaar onderhandelden, niet handenwrijvend aan de onderhandelingstafel zaten met het idee 'wat zullen we nu tot in detail afdichten?'"

'Nog heel veel ergernis, afgunst en irritatie'

De onderhandelende partijen kunnen vandaag ook de vraag verwachten of het wel goed zit met de onderlinge chemie. De keuze om de partijleiders in de Kamer te laten - en dus Geert Wilders geen premier te maken - wordt door Putters beschreven als een kenmerk van de door hem voorgestelde kabinetsvariant. De PVV-leider ziet het juist als een teken dat NSC en in mindere mate VVD hem het Torentje niet toevertrouwen.

"Het is goed om aan te geven dat er nog geen kabinet is en dat er nog overeenstemming over twistpunten moet komen", zegt De Winther. "Er wordt gezegd: dit kabinet gaat het worden. Maar ik denk dat de cohesie tussen de vier partijen, het vertrouwen dat men binnen- en buitenskamers uitstraalt, weinig optimisme laat zien. Ik zie een heleboel losse eindjes, nog heel veel ergernis, afgunst en irritatie."

Het gevoel van Wilders dat het premierschap hem is ontnomen, is volgens De Winther een teken aan de wand. "Je kan ze vanuit zijn perspectief wel begrijpen, maar het geeft niet heel veel vertrouwen over dat deze partijen de komende jaren tot grote dingen zullen komen, als ze na iedere beslissing voor de camera gaan zeggen: eigenlijk ben ik het er niet mee eens en is het een stomme maatregel."

Goedemorgen Nederland terugkijken? Dat kan hier via NPO Start!

Op ideologisch vlak zijn er veel overeenkomsten tussen de partijen aan de onderhandelingstafel. "Maar als je ziet hoe ze met elkaar omgaan en hoe het achter de schermen is gegaan, ook in de samenwerking met Omtzigt, dan is het heel moeizaam verlopen", zegt De Winther, die niet denkt dat de plooien door Putters zijn gladgestreken. "Ik heb weinig reden om aan te nemen dat dat nu van tafel is, zeker sinds de uitspraken van vorige week."

Debat

Tijdens het debat zal de veronderstelde oppositie de formerende partijen stevig bevragen over de onderlinge verhouding, denkt De Winther. Hij is benieuwd of het PVV, VVD, NSC en BBB lukt om een front te vormen. "Of gaan ze toch weer de paadjes in die ze eigenlijk niet moeten nemen op het moment dat je dingen samen wil doen?", vraagt hij zich af. "Lukt het de veronderstelde oppositie om die mogelijk aanstaande coalitie uit elkaar te spelen? Dat zal vandaag de belangrijke vraag zijn."

Het debat over het verslag van Putters is om 10.15 uur begonnen en gaat door tot 15.00 uur, als het niet uitloopt.