Door AIVD gerekruteerde Nederlander had cruciale rol in platleggen Iraans atoomprogramma, kabinet wist van niets
Een door de AIVD gerekruteerde Nederlander heeft in 2007 een cruciale rol gespeeld in de sabotageactie die het Iraanse atoomprogramma lamlegde. De destijds 36-jarige Erik van Sabben liet het beruchte Stuxnet-virus los, waardoor het atoomprogramma jaren vertraging opliep, meldt De Volkskrant. Den Haag zou niet zijn geïnformeerd. Kamerleden eisen opheldering.
De actie werd aangestuurd door de Verenigde Staten en Israël, schrijft de krant. Van Sabben infiltreerde in het ondergrondse nucleaire complex in de stad Natanz, waar hij apparatuur installeerde die was geïnfecteerd met de zeer geavanceerde software. De ontwikkeling van die software zou ruim een miljard dollar hebben gekost.
Van Sabben overleed in januari 2009 bij een motorongeluk in zijn woonplaats Dubai. De Volkskrant sprak met ooggetuigen en niets zou wijzen op opzet. Maar een anonieme MIVD'er vermoedt dat de Nederlander "een hoge prijs heeft betaald" voor zijn rol in de actie tegen Iran.
Heb jij Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze aflevering nu hier terug via NPO Start.
'Amerikanen hebben ons keihard gebruikt'
De Volkskrant heeft twee jaar onderzoek gedaan naar de missie. Nederlandse inlichtingendiensten wisten dat ze meewerkten aan sabotage van het atoomprogramma van Iran, maar niet wat precies de rol was van Van Sabben. "De Amerikanen hebben ons keihard gebruikt", zegt een inlichtingenbron tegen de krant.
Het Kabinet-Balkenende IV was niet op de hoogte van de inzet van Stuxnet door Van Sabben, ook premier Jan Peter Balkenende niet. Zelfs de commissie Stiekem wist volgens de krant niets van Nederlandse deelname aan de operatie. In die commissie zitten fractievoorzitters van de grootste partijen die worden geïnformeerd over acties van de AIVD en MIVD.
Ontvang jij al onze nieuwsbrief? Meld je hier gratis aan!
Van Sabben, ingenieur van beroep, werd in 2005 gerekruteerd door de AIVD. Hij werd gezien als ideale kandidaat voor de missie vanwege zijn technische achtergrond, contacten in de regio en link met Iran. Van Sabben had een Iraanse vrouw, deed zaken in het land en woonde al jaren in het Midden-Oosten. Vermoedelijk zat Stuxnet in een waterpomp die Van Sabben installeerde in Natanz.
Door de inzet van Stuxnet, een geavanceerd cyberwapen, draaiden meerdere Iraanse nucleaire centrifuges zichzelf kapot. Het atoomprogramma liep daardoor enkele jaren vertraging op, aldus de krant. Het virus ontsnapte en infecteerde wereldwijd computers.
'Spectaculair verhaal'
"Het is een spectaculair verhaal", zegt directeur politieke zaken van denktank HCSS Han ten Broeke in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Dat Stuxnet ooit in het Iraanse atoomprogramma voor vertraging zorgde, weet de hele wereld. Dat er een Nederlandse connectie was, wisten we ook al heel lang. Maar hoe dat precies zat en om wie het ging, is nu geopenbaard."
Dat de politiek niet wist wat er speelde, is volgens Ten Broeke goed te verklaren. "Democratische controle op de veiligheidsdiensten is altijd moeilijk. Ze leven niet van de openbaarheid en transparantie", zegt hij. Het parlement wordt geïnformeerd in de commissie Stiekem. "Maar dat is niet echt controle, want ze kunnen vervolgens niets meer zeggen over wat ze horen. Kennelijk zijn sommigen van mening dat de fractievoorzitters dit hadden moeten weten, maar dan hadden zij nog niets kunnen vertellen."
Naast de commissie Stiekem is er een parlementaire commissie die kijkt naar de verslagen van de AIVD en MIVD. Daar was Ten Broeke, voormalig VVD-Kamerlid, jarenlang voorzitter van. "Ook daar is dit niet opgekomen."
Politieke gevolgen?
Parlementair journalist van EW Magazine Eric Vrijsen denkt niet dat het nieuws een politiek staartje krijgt, omdat Den Haag niet betrokken was. "Iedereen wist dat de AIVD bij deze operatie een rol heeft gespeeld. Met de betrokkenheid van de CIA heeft een Nederlandse avonturier dit gefikst. Petje af voor deze man."