Teleurstelling voor GroenLinks-PvdA: ‘Frans Timmermans moest onze premier worden’

Het Frans Timmermans-effect waar GroenLinks-PvdA op had gehoopt in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen, is uitgebleven. Dat concludeert campagnestrateeg Annemarie Litjens twaalf dagen voor de stembusgang. “Ze dachten dat als ze zouden samenwerken, met Timmermans als lijsttrekker, één en één drie zou zijn.”

Peilingwijzer peilde GroenLinks-PvdA gisteren op 21 tot 25 zetels. De partij blijft daarmee achter op koplopers Nieuw Sociaal Contract (25 tot 31 zetels) en VVD (26 tot 30). “Het Timmermans-effect is uitgebleven”, zegt Litjens in Goedemorgen Nederland op NPO 1. “Ik denk dat het GroenLinks-PvdA parten speelt dat deze verkiezingen niet gaan over klimaat.”

“Er werd bij GroenLinks-PvdA gehoopt op een tweestrijd met de VVD, omdat ze zich tegen die partij kunnen afzetten”, zegt politiek commentator van De Telegraaf Wouter de Winther. “Maar NSC heeft een stok tussen de spaken gestoken, omdat die partij zich ook kan onderscheiden op een sociaal imago. Opeens was er een concurrent die zo serieus is, dat ze GroenLinks-PvdA naar de derde plaats hebben verdreven.”

Heb jij Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze aflevering nu hier terug via NPO Start.

Volgens De Winther hoopte de linkse samenwerking dat de campagne zou gaan over wie de volgende premier van Nederland wordt, nadat Mark Rutte bekendmaakte na de verkiezingen politiek Den Haag te verlaten. “De vraag was of het een campagne werd van de staatsman of staatsvrouw, of over de inhoud van verkiezingsprogramma’s. GroenLinks-PvdA heeft heel erg ingezet op de premierskandidaat.”

Tijdens het RTL-debat met Timmermans, Pieter Omtzigt (NSC) en Dilan Yeşilgöz (VVD) droeg Timmermans een blauw pak met blauwe stropdas, viel De Winther op. De kleur blauw wordt geassocieerd met betrouwbaarheid. “Dat draagt Rutte ook altijd. Timmermans moest onze nieuwe premier worden, maar de campagne ging niet over de premierskandidaat, tot het moment dat we ons afvragen of Omtzigt geschikt is als premier.”

Campagne ‘niet spectaculair’

Met nog twaalf dagen tot de verkiezingen, ziet campagnestrateeg Litjens dat partijen inzetten op een eindsprint om de kiezer te overtuigen. “Als je dit weekend de stad in gaat, zul je heel veel vrijwilligers zien flyeren en spreken met mensen. Ik weet dat GroenLinks-PvdA in Utrecht zelfs langs de deuren gaat. De tijd is gekomen om de kiezer te bereiken. Die moet nu echt overtuigd worden.”

Ook online proberen partijen kiezers zo goed mogelijk te bereiken. De VVD heeft tot nu toe weinig geld uitgegeven aan online campagnes, blijkt volgens Litjens uit cijfers van Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram. “Bij die partij gaan we echt een eindsprint zien. Maar partijen gaan dus ook de straat op, zoals altijd. Hoe meer aandacht van de kiezer, hoe beter.”

Tot nu toe is de campagnetijd niet zo spannend als tijdens vorige verkiezingen, vindt de campagnestrateeg. “Ik heb het gevoel dat partijen lang hebben geprobeerd om ‘de nul te houden’. Ze wilden geen fouten maken. Het was een saaie campagne”, zegt Litjens. “De campagne werd geframed als inhoudelijk. Omtzigt en Timmermans gingen niet met elkaar in debat, maar in gesprek. Dat maakt het wel heel moeilijk om elkaar daarna in een debat wél aan te vallen.”

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

Ook De Winther vindt dat campagne “niet spectaculair” en niet verrassend. “Tijdens vorige verkiezingen hebben we mensen omhoog zien gaan als een komeet en mensen pijlsnel naar beneden zien gaan, zoals met Diederik Samson en Emile Roemer in 2012 gebeurden. Sinds de aankondiging dat Omtzigt mee zou doen, zijn de drie grote partijen redelijk stabiel.”

Volgens Litjens is de campagne van NSC succesvol. “Je ziet dat Omtzigt de term bestaanszekerheid heeft geclaimd. Andere partijen hebben daarom het gevoel dat zij daar ook wat mee moeten.”

Slogans en posters

Bij verkiezingstijd hoort ook een slogan. Volgens Litjens heeft D66 met ‘Nieuwe energie voor Nederland’ een goede leus gekozen. “Ik vind het een leuke slogan, omdat je hem op meerdere manieren kan uitleggen. Aan de ene kant heb je nieuwe energie met Rob Jetten, een nieuwe partijleider met een fris gezicht. Nieuwe energie kun je ook uitleggen als klimaatcampagne.” Toch is dat in de peilingen niet terug te zien. “Het is tot nu toe geen klimaatcampagne.”

Partij voor de Dieren probeert kiezers te overtuigen met de slogan ‘Keer het tij’. “Ik vind het best een aardige slogan, maar ik had als ik die partij was absoluut de slogan van het verkiezingsprogramma gekozen, ‘Een wereld te herwinnen’. Dat is een enorm sterke slogan”, zegt Litjens.

Ze legt uit: “Mensen zijn heel bang om iets te verliezen wat je hebt. Dat noemen we in campagnetermen loss aversion. Denk aan ‘Make America Great Again’ van Donald Trump. Dat is véél sterker dan Make America Great. Een wereld hérwinnen, voelt alsof je iets terug gaat nemen wat je verloren bent. Dat was veel sterker geweest”, zegt ze over de PvdD-slogan.

De posters van de SP hebben volgens Lintjens niet het effect dat de partij hoopt te bereiken. Op de posters staan kernwoorden als woningnood, armoede en ongelijkheid, met daaroverheen een pleister. “Ik denk niet dat dit heel sterk is als campagneposter”, zegt de campagnestrateeg. “Pleisters plakken is een metafoor voor het beleid van dit kabinet. De SP zegt: er moet structureel verandering plaatsvinden, we moeten stoppen met pleisters plakken. Maar als je als kiezer snel langs zo’n poster fietst, moet je er een paar seconden te lang over nadenken. Dat werkt niet.”

‘Weet u al wat u gaat stemmen?’

Litjens waarschuwt de kiezer: de komende dagen worden ze bestookt door politieke partijen. “Ze gaan zoveel mogelijk de aandacht trekken. We gaan posters zien, we gaan partijen online zien, ze gaan de straten op. Als morgen de bel gaat, dan kan het Sint Maarten zijn, maar het kan ook zomaar iemand zijn die komt vragen: weet u al wat u gaat stemmen?”

Lees ook: 

Van hangende mondhoeken tot vlak stemgebruik: dit kunnen Timmermans, Omtzigt en Yesilgöz beter doen

Door: Peter Visser