Onderzoeker waarschuwt voor gevolgen nachtdiensten: ‘Verhoogd risico op gezondheidsklachten’
1,3 miljoen Nederlanders werken soms of regelmatig in de nacht, maar over de gevolgen daarvan op het menselijk lichaam is weinig bekend. Onderzoeker Heidi Lammers volgt bootwerkers in de haven van Rotterdam en ziet dat nachtwerk niet zonder gevolgen is. "Wij zijn gemaakt om overdag actief te zijn en 's nachts te slapen."
Bij de Koninklijke Roeiers Vereeniging Eendracht (KRVE) zijn diensten van twaalf uur geen uitzondering. Medewerkers werken tot diep in de nacht om zeeschepen veilig de Rotterdamse haven in en uit te begeleiden. "Mensen zijn twaalf uur lang alert, maar zijn ook vaak vermoeid", erkent KRVE-voorzitter Erik de Neef in Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2. "We weten uit onderzoek dat er veel fouten worden gemaakt in de nacht."
Bootman Erik Verschuren ervaart aan den lijve de gevolgen van een onregelmatig slaapritme. "Ik slaap heel slecht. Na een nachtdienst denk je: ik ga tot één uur slapen, maar dan word je om tien of elf uur wakker." Collega Niels de Brabander zit in hetzelfde schuitje. "Je merkt dat als je na een nachtdienst wakker wordt, je niet zo fit bent als normaal. Je gaat laat naar bed. Vaak slaap je tot een uur of twaalf, dan slaap je zes uurtjes. Je bent nooit op honderd procent."
'Je slaapt het best in de nacht'
Om de klachten zoveel mogelijk te verhelpen, heeft de KRVE de handen ineengeslagen met het Erasmus Medisch Centrum, dat samen met TNO en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderzoek doet naar de gevolgen van nachtwerk. Onderzoekers meten de productiviteit van medewerkers en de kwaliteit van slaap. "Overdag slapen is niet zo goed als in de nacht. Dat heeft alles te maken met onze biologische klok", vertelt Erasmus-onderzoeker Lammers.
Die biologische klok werkt met zogenaamde vierentwintiguursritmes, die invloed hebben op de systemen in ons lichaam, zoals het stofwisselingssysteem, het immuunsysteem, maar ook op ons gedrag, vertelt ze. "Je slaapt het best als je synchroon bent met je biologische klok. Eenvoudig gezegd: je slaapt het best in de nacht."
De medewerkers van KRVE slapen vanwege hun rooster korter en de slaapkwaliteit ligt laag, constateert Lammers. Dat heeft mogelijk grote gevolgen. "Als je langdurig in de nacht werkt, loop je een verhoogd risico op gezondheidsklachten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas en slaapstoornissen. Het is absoluut een serieus probleem."
'Krijg last van het nachtdienstsyndroom'
Bootman Delano Ignatia werkt mee aan het onderzoek. "Als ik uit mijn tweede of derde nachtdienst kom, krijg ik last van het nachtdienstsyndroom, zoals ik het zelf noem. Ik ben chagrijnig en prikkelbaar. Dat is iets waar ik vanaf zou willen zijn, al ben ik bang dat het erbij hoort."
Ignatia heeft naar eigen zeggen moeite met slapen. "Ik heb al van alles geprobeerd." Slapen voor een nachtdienst lukt hem vaak niet, vanwege zijn drukke gezinsleven. "Dankzij het onderzoek neem ik nu andere voeding, met meer eiwitten, en slik ik magnesium. Ook sport ik anders, niet te laat. Dat heeft geholpen."
Uit een peiling van Stand van Nederland: Generatie Next blijkt dat nachtwerk onder Nederlanders niet populair is. Zelfs tegen een onregelmatigheidstoeslag - die nu niet wettelijk verplicht is - zegt 57 procent van de respondenten geen nachtwerk te willen doen. Zo'n 1,3 miljoen Nederlanders werken in de nacht, met name in de zorg, productie en logistiek.
Onderzoek niet zaligmakend
Deelnemers aan het onderzoek in de Rotterdamse haven krijgen gespecialiseerde slaap- en voedingsadviezen, vertelt Lammers. Dat gebeurt aan de hand van data die via een smartwatch worden verzameld. "Ook gebruiken we glucosemetingen, zoals bij diabetespatiënten gebeurt. Zo krijgen we een helder beeld van wat er gebeurt als mensen onregelmatige diensten draaien."
Maar zaligmakend is het niet, denkt de onderzoekster. "We proberen mensen zo goed mogelijk door de nachtdienst te laten komen."
Kijk zaterdag om 22.00 uur naar Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2. Eerdere afleveringen bekijk je hier, via NPO Start.