Debat over stikstoffonds hervat: gaat Van der Wal voor een meerderheid via BBB of via links?

De Tweede Kamer debatteert vandaag na drie weken verder over het stikstoffonds, ter waarde van ruim 24 miljard euro. Politiek commentator Wouter de Winther verwacht dat de coalitie sowieso instemt met het fonds, maar het kabinet heeft meer steun nodig om in de Senaat een meerderheid te krijgen, gezien het wetsvoorstel daar goedgekeurd moet worden. "Vandaag zal duidelijk moeten worden of het minister Christianne van der Wal lukt om steun via de BoerBurgerBeweging (BBB), of via links te bereiken."

Hoofdzakelijk gaat het debat over hoe de miljarden besteed worden. Eerder werd het vanwege de lange duur opgeschort tot na het meireces. De Kamer had de hele dag nodig voor haar eigen inbreng, en in de loop van de avond was Van der Wal nog niet eens aan het woord geweest.

"Er waren heel erg veel vragen en er was heel erg veel onduidelijkheid", zegt De Winther, werkzaam bij De Telegraaf. Ook ging de discussie toen veelal over de stikstofdeadline: het kabinet wil die vervroegen van 2035 naar 2030, maar het CDA heeft al aangegeven hier later over te willen heronderhandelen. In de begeleidende tekst van de wet voor het stikstoffonds wordt ook al gesproken over 2030. "Die discussie was toen nog een stuk verser, en daardoor ook emotioneler."

De Winther geeft aan niet te denken dat die emotie "helemaal verdwenen" is. "Maar je ziet dat het in Den Haag, naarmate de weken vorderen, ook weer over andere dingen gaat. Zoals over kinderopvang en migratie deze week. Dat zal de druk wel iets van de ketel afhalen."

BBB: jaartal en gedwongen uitkoop uit de wet

Oppositiepartijen stellen het kabinet in feite voor een keuze. Als Van der Wal gokt op een meerderheid in de Senaat dankzij BBB, moet het jaartal waarschijnlijk uit de wet. Ze wil niet dat het fonds een soort "duizenddingendoekje" wordt waarmee te veel problemen opgelost moeten worden. Als het geld ook voor klimaat of water uitgetrokken wordt, dan vindt zij dat de ministeries van Rob Jetten (Klimaat) en Mark Harbers (Waterstaat) moeten bijdragen.

"En het idee dat er ook gedwongen boeren kunnen worden uitgekocht moet ook uit de wet. BBB-leider Caroline van der Plas vindt het belangrijk dat er vrijwilligheid blijft bestaan", legt De Winther uit. "Maar als je de onderzoeken en analyses van verschillende deskundigen moet geloven, kan je eigenlijk niet zonder een stok achter de deur." Daarmee bedoelt De Winther dat er wel een uitkoopregeling in het vooruitzicht gesteld moet worden. "Anders hebben mensen het idee: als ik nog even blijf zitten, krijg ik later misschien een beter bod. Maar volgens Van der Wal is al een woestaantrekkelijke uitkoopregeling. Dus dat wordt lastig."

Toch denkt De Winther dat de stikstofminister zichzelf hier wel "doorheen kan fietsen". Ook aangezien het CDA niet erg voor de uitkoopregeling te porren is. "Ook omdat in de provincies natuurlijk al eigen plannen worden gemaakt waarin in een aantal provinciebesturen BBB waarschijnlijk aan de knoppen zal draaien."

GroenLinks: geen geld naar plannen waarmee winst op stikstof wordt behaald

GroenLinks en PvdA willen niet dat geld besteed wordt aan plannen waarmee alleen winst op het gebied van stikstof wordt behaald. Ook klimaat en waterkwaliteit moeten profiteren van de investeringen, aldus de linkse partijen. Of dit haalbaar is, is nog maar de vraag, zegt De Winther. "En op die manier vervreemd je wel weer een heleboel provinciebesturen van je beleid."

De politiek commentator verwacht al met a dat er vanwege praktische overwegingen gekozen wordt voor een meerderheid via BBB. "Want we zien nu alleen dat in Utrecht BBB naar buiten valt." De onderhandelingen zijn in die provincie stukgelopen, en verkenners van GroenLinks en VVD zoeken opnieuw welke partijen met elkaar kunnen samenwerken. "Maar in Overijssel, Gelderland en Brabant ziet het er toch wel naar uit dat BBB daar wel mee gaat doen en dus een hele beslissende factor kan zijn. In Friesland bijvoorbeeld ook al, waar de PvdA bereid is om met BBB in zee te gaan en onderhandelingen te voeren. Dus dan zie je wel dat het dan toch meer richting BBB hangt."

De burger vraagt zich ondertussen vooral af waarom dit zo lang moet duren. "Als je niet begint met het hele traject, kom je niet aan 2030. En misschien zelfs niet aan 2045", zegt De Winther.