Burgemeester Spies doet dringende oproep aan kabinet: spreidingswet moet aangepast, ga snel leveren

Het voorstel voor de spreidingswet zoals het er nu ligt, moet worden aangepast, en snel ook. Die oproep doet burgemeester van Alphen aan den Rijn en voorzitter van het Nederlandse Genootschap van Burgemeesters (NGB) Liesbeth Spies aan het kabinet. "Het wetsvoorstel deugt niet, het is heel erg slecht", zegt ze in Goedemorgen Nederland.

Als het aan Spies ligt levert het kabinet te weinig. "Niet alleen op asiel, maar ook op gebied van het onderwijs en de zorg. Op alle fronten zakken we met elkaar door het ijs." De spreidingswet had al op 1 januari 2023 af moeten zijn, benadrukt ze. "Toch is het op deze manier naar de Tweede Kamer gestuurd."

Premier Mark Rutte zei tijdens zijn wekelijkse persconferentie dat het mogelijk is dat er dit voorjaar en deze zomer weer asielzoekers buiten moeten slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Het kabinet wil dat het liefst voorkomen, maar komt niet met een "stoer, groot pakket" aan maatregelen, aldus de premier. Spies noemt deze uitspraak onheilspellend. "Het is een soort machteloosheid en moedeloosheid die ik in alle eerlijkheid zelf ook ervaar. Want we doen dit jaar in, jaar uit inmiddels", zegt ze.

"De premier heeft aangegeven zich hard te maken voor het naar beneden krijgen van de instroom, gemeenten spannen zich tot het uiterste toe in om mensen die permanent in Nederland mogen blijven, mensen uit Oekraïne en andere asielzoekers, een dak boven het hoofd te geven, en dan nog zou het opnieuw niet genoeg zijn. Daar krijg je toch een koud hart van."

'Kabinet levert veel te weinig'

“En dan moeten zij er nog iets van vinden. Vervolgens moet het nog langs de Eerste Kamer, en dan is er – als het goed is – pas een jaar later dan gepland uiteindelijk de wet die gemeenten verplicht om een deel van de taak op zich te nemen.” Dat irriteert Spies “buitengewoon”. We kunnen geen jaar wachten, zo zegt ze. "Het gevoel van urgentie, en het pragmatisch kiezen van een oplossing, ontbreekt op dit moment.”

Het kabinet moet het advies dat de Raad van State in februari over de wet gaf verwerken, zegt Spies. Die oordeelde in februari dat het wetsvoorstel "onnodig complex" is en "indringende vragen" oproept over de uitvoerbaarheid.

'Wet moet helder en uitvoerbaar zijn'

In het wetsvoorstel staat dat gemeenten een richtcijfer krijgen voor het aantal asielzoekers dat ze moeten opvangen. Ze kunnen vervolgens zelf met een opvangplan komen. Onder meer het feit dat er in de spreidingswet een financiële prikkel verwerkt is die gemeenten moeten stimuleren, noemt Spies dubieus. Als de gemeenten hun opvangplan voor 1 mei presenteren en gedurende vijf jaar meer dan 100 opvangplekken bieden, kunnen ze namelijk een bonus krijgen. Als ze dat niet hebben en er onvoldoende plek is, kan het kabinet gemeenten dwingen.

"Wij vinden het als gemeenten en burgemeesters goed dat ieder van de 342 gemeenten in Nederland een bijdrage gaat leveren aan de opvang van asielzoekers. Dat kan niet allemaal in Ter Apel of Cranendonck", zegt Spies. Dat alle gemeenten naar rato moeten leveren is dan ook prima. "Maar dan moet je wel een wet maken die ook helder en uitvoerbaar is", benadrukt ze. "We hebben begin augustus afspraken gemaakt over wat het Rijk, de provincies en de gemeenten zouden moeten doen. Als je naar die laatste kijkt staan er bijna alleen maar groene vinkjes." Ze wijst erop dat het met de opvang van statushouders al jarenlang goed gaat. "Daar werken we al meer dan 20 jaar mee", geeft ze aan. "Zorg dat we een soortgelijk systeem krijgen voor asielzoekers."

Negatieve prikkel

Spies gaat verder: "In de huidig voorgestelde wet zit een soort negatieve prikkel, waarin niets doen in eerste instantie loont. Dat heeft de Raad van State ook aangegeven: maak er een uitvoerbaar wetsvoorstel van." Volgens de Raad van State is de wet onduidelijk omdat de termijn waarbinnen gemeenten opvang moeten bieden niet vastgelegd is. Ook is niet uitgewerkt hoe de verdeling over provincies en gemeenten precies tot stand komt.

Volgens Spies heeft Van der Burg de wet niet durven aanscherpen vanwege "het politieke compromis". We weten allemaal dat de VVD-fractie daarin een soort van bonus-malus systeem heeft opgenomen omdat ze de dwang zo ver mogelijk van zich af willen houden."

Gemeenten bieden crisisopvang tot 1 juli. Daarna zouden die niet meer nodig zijn. Spies geeft aan zich daar aan te houden, aangezien dit de afspraak is met het kabinet. "We willen heel graag vaste asielplekken", geeft ze aan. "Daar hebben we die spreidingswet bij nodig, en daar levert de Rijksoverheid tot op heden niet."