Stemmen ronselen moet strenger worden aangepakt: ‘Democratie is een heel kostbaar bezit’

Stemmen ronselen voor de verkiezingen is nu al verboden, maar vaak lastig te bewijzen. Minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot (CDA) werkt aan een wet om het ronselen strenger aan te pakken. "Mensen moeten weten dat als ze hier aan gaan beginnen dat ze een straf krijgen."

Ondanks dat het ronselen van stemmen nu al verboden is, is de wet die dit strafbaar stelt sterk verouderd. De minister vertelt in Goedemorgen Nederland op NPO 1 dat ze bezig is om de wet te moderniseren. Nu gaat de wet er nog vanuit dat je letterlijk bij iemand aan de deur komt en zegt dat je iemands stem wilt hebben.

De huidige wet stamt nog uit de tijd dat nog niet iedereen toegang had tot het internet. Whatsapp en social media bestonden niet. Deze vormen van stemfraude zijn dus nog niet strafbaar. Bovendien is het een heel lichte straf, zegt Bruins Slot. "Een maand. Dat moet een half jaar worden." Ze ziet het ronselen van volmachtstemmen als een zwakke schakel in de democratie. "Mensen moeten weten dat als ze hier aan gaan beginnen dat ze een straf krijgen."

Stelen van je stem

Met ronselen wordt het 'stelen van je stem' bedoeld. Je kan altijd zelf je stem uitbrengen of iemand anders vragen dat te doen. "Maar er zijn ook praktijken dat iemand jou geld wilt geven voor jouw stem en volmacht", zegt Bruins Slot. "Een ander voorbeeld is dat tegen kwetsbare ouderen wordt gezegd 'zal ik even voor je stemmen' of dat je via internet oproep doet: 'zorg ervoor dat je zo veel mogelijk stemmen binnenhaalt om op mijn partij te stemmen.'"

VVD-Tweede Kamerlid Pim van Strien is het eens met de minister dat er strenger moet worden opgetreden tegen het ronselen van stemmen. Hij zegt: "Democratie is een heel kostbaar bezit, dus om het op die manier te beschermen lijkt me heel goed." Volgens hem is de volmacht een prima middel om je democratisch recht uit te oefenen. "Maar als er misbruik van wordt gemaakt en dat ertoe leidt dat er minder vertrouwen in de verkiezingen komt moet je dat aanpakken."

Lastig te controleren

De minister geeft toe dat het lastig blijft om te controleren of er daadwerkelijk misbruik is gemaakt van het stemrecht. Ze zegt dat het een belangrijk verschil is wanneer bijvoorbeeld je buurvrouw je vraagt of je voor haar wil gaan stemmen omdat ze op vakantie is, of wanneer iemand oproept op social media om zo veel mogelijk mensen aan te spreken om een volmacht te krijgen en stemmen te verzamelen voor een specifieke partij. "Als je zelf zegt ik wil dat je mijn stem uitbrengt is het prima, maar dat een ander jou dwingt of omkoopt of het op een andere manier steelt, dan is het fout."

Ondanks dat er een stemgeheim is, is het niet verboden om een foto te maken van je stem in het stemhokje. Tech-expert Danny Mekic wil echter ook de 'stemfie' verboden maken. "Dat is ook een manier om mensen te dwingen een stem uit te brengen op een bepaalde partij, of om daar geld voor aan te bieden. Je kunt dan gaan stemmen en dan bewijs je met een selfie dat je inderdaad die stem hebt uitgebracht. Je zou achteraf geld kunnen krijgen als je zegt dat je die stem hebt uitgebracht." Volgens hem moet het uitbrengen van je stem echt een privéfenomeen blijven.

Roermond

Vaak doen burgemeesters aangifte als er sprake is van vermoedelijke fraude met stempassen. Zo waren er bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen al een aantal gevallen naar voren gekomen, onder meer in Roermond. Toch leiden veel aangiftes niet altijd tot vervolging. In het geval van Roermond loopt volgens de minister een zaak door het Openbaar Ministerie. "Dat is volgens mij een goed voorbeeld om te laten zien dat er een grens wordt gesteld en dat de rechter moet bepalen of er een straf komt."

Voor de komende verkiezingen zal de wetswijziging nog niet gelden. De minister hoopt nu vooral dat mensen hun eigen verantwoordelijkheid nog zullen nemen. "Elk geval is er één te veel."