Terechte zorgen bij bedrijven over wet op verantwoord ondernemen: ‘Regel het in Brussel’

De klachten van het bedrijfsleven over de nieuwe wet op Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen zijn terecht. Dat zegt journalist van Het Financieele Dagblad (FD) Jean Dohmen. “Het is in de praktijk erg moeilijk om in kaart te brengen wat er in de toeleveringsketen gebeurt.” 

Het nieuwe wetsvoorstel moet ertoe leiden dat bedrijven strenger kijken naar hun toeleveranciers. Ze moeten kunnen verantwoorden dat die bijvoorbeeld niet doen aan kinderarbeid of klimaatregels overtreden. Het voorstel van ChristenUnie, D66, SP, PvdA, GroenLinks en Volt ligt nu bij de Tweede Kamer.

Bedrijven vrezen dat de wet leidt tot onwerkbare situaties. Zij roepen het kabinet op te wachten op Europese wetgeving, die naar verwachting minder streng is. Als Nederland op eigen houtje de voorgestelde wetgeving doorvoert, leidt dat volgens het bedrijfsleven tot een oneerlijk speelveld. Topman van baggeraar en maritiem dienstverlener Boskalis Peter Berdowski dreigde onlangs in het WNL-radioprogramma Sven op 1 al met een vertrek uit Nederland.

Dohmen vindt het “heel redelijk” dat de politiek van bedrijven vraagt om beter te kijken naar eventuele misstanden bij toeleveranciers. “Misschien is dat in het verleden onvoldoende gebeurd”, zegt hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. “Alleen is het de vraag welke eisen je stelt. Zijn dat dezelfde eisen als in het buitenland gesteld worden?”

Onlangs kondigde Duitsland een soortgelijke wet aan, maar Nederlandse bedrijven vrezen dat de Haagse regels een stuk strenger worden dan die van andere landen. “Bedrijven vragen zich af of het niet beter is om te wachten op Europese initiatieven, zodat we allemaal gelijk optrekken en bedrijven een gelijk speelveld hebben”, zegt Dohmen, die de zorgen “terecht” vindt. “Ook de Raad van State heeft hiervoor gewaarschuwd.”

Vestigingsklimaat

De afgelopen jaren besloten topbedrijven Shell en Unilever uit Nederland te vertrekken vanwege een verslechterd vestigingsklimaat. Volgens Dohmen is dat niet per se exemplarisch voor de situatie voor bedrijven in Nederland. “Shell en Unilever hadden al een Brits-Nederlandse structuur. Ondanks Brexit hebben ze voor het Verenigd Koninkrijk gekozen, maar je ziet tegelijkertijd dat heel veel bedrijven naar Nederland zijn gekomen.”

“Het is dus niet zo dat alle bedrijven bezig zijn om hun koffers te pakken. Ondanks dat we veel klagen, bijvoorbeeld over Schiphol, is Nederland nog steeds een heel aantrekkelijk land. We hebben bijvoorbeeld een hoogopgeleide bevolking”, zegt Dohmen.

Toch is het goed om te luisteren naar de zorgen van (top)bedrijven, zegt de journalist. “Nederland blaast zijn toontje mee omdat we naar verhouding vrij veel grote bedrijven hebben. Berdowski zegt terecht: als er een Nederlandse handelsdelegatie naar het buitenland gaat en Shell zit daarbij, kom je op een andere manier binnen dan wanneer er bedrijven uit het midden en klein bedrijf meegaan, hoe belangrijk ze ook zijn.”

Marijnissen: Shell betaalt nog geen winstbelasting

Volgens SP-leider Lilian Marijnissen, één van de initiatiefnemers van de wet en ook te gast in Goedemorgen Nederland, hebben Nederlandse bedrijven niet veel om over te klagen. “Natuurlijk is het bedrijfsleven belangrijk, maar werkenden betalen nog altijd zoveel belasting dat werken nauwelijks loont. Dat is volgens mij het echte fundamentele probleem. Bedrijven als Shell betaalden tot voorkort geen winstbelasting. Je betaalde meer voor je biertje op het terras dan Shell over een grote winst.”

Dohmen: “De afgelopen jaren zie je dat de lasten voor het bedrijfsleven wel degelijk zijn verhoogd. Het gaat om het hele plaatje waar je naar moet kijken.” Marijnissen benadrukt dat Shell “heel veel winst heeft gemaakt”. Afgelopen week presenteerde het olie- en gasconcern een recordwinst van 38 miljard euro.

Verantwoordelijkheid

Directeur politieke zaken van denktank HCCS en voormalig VVD-Tweede Kamerlid Han ten Broeke breekt in: “Nu zij weg zijn gaan we daar weer over klagen. Die winstbelasting heeft geen effect op de lonen. Bij Shell betalen ze geweldige lonen, daar ligt het niet aan. Het grote punt van Berdowski is dat hij zich verzet tegen de initiatiefwet, die nog bovenop de regels uit Brussel komt, omdat die verantwoordelijkheid legt bij bedrijven die het eigenlijk niet kunnen dragen.”

“Berdowski moet tot ver in de productieketen kunnen garanderen dat alles goed gaat. Als dat niet het geval is, is hij persoonlijk aansprakelijk. Welke bedrijfsleider kan die verantwoordelijkheid nemen?”, vraagt Ten Broeke zich af. “We kunnen zeggen: laat Boskalis lekker vertrekken. Maar dan zijn er heel veel lonen in Dordrecht en omgeving die niet meer worden uitbetaald. Er zijn ook ontzettend veel mkb’ers toeleverancier van dat prachtige bedrijf.”

‘Brussel moet zeggen: dit zijn de regels’

Daarom is het belangrijk om regels op verantwoordelijk maatschappelijk ondernemen in Europees verband te nemen, zegt Dohmen. “Overigens is wel de zorg bij mensen of Europa dit snel gaat regelen. Het moet niet te lang duren.” Hij benadrukt ook dat dergelijke wetgeving niet enkel nadelig is. “Ik begrijp van Duitse collega’s dat het daar vrij snel vruchten heeft afgeworpen. Duitse bedrijven zijn overgegaan op het betalen van schadevergoedingen.”

“Het is belangrijk dat er dingen veranderen, maar je moet samen optrekken”, zegt Dohmen. “De Europese marktmacht is enorm, we zijn een aantrekkelijke markt. Het is Brussel dat moet zeggen: als je met ons zaken wil doen, zijn dit de regels waaraan je je moet houden.”

Lees ook: 

Tweede Kamerlid Amhaouch (CDA): Nederland moet wachten op EU-wetgeving duurzaam ondernemen

Door: Peter Visser