Robots: een bedreiging op de werkvloer of een welkom hulpmiddel?

Mensen houden vaak een dubbel gevoel over aan robotisering. Aan de ene kant moeten robots het dagelijks leven vereenvoudigen, maar anderzijds heerst er de angst dat zij de macht overnemen. Zijn deze gevoelens wel terecht en staat het negatieve sentiment de ontwikkeling op dit vlak in de weg?

Gedragswetenschapper Suzanne Janssen zegt bij Stand van Nederland: Generatie Next dat mensen al vanaf dat de eerste robot bedacht werd er met een dubbel gevoel naar kijken. "Aan de ene kant vinden wij een robot die van alles kan heel interessant. Aan de andere kant is het ook beangstigend dat een robot ons werk soms beter kan doen dan wij."

Een robot kan vaak preciezer te werk gaan, krijgt geen fysieke klachten, houdt het langer vol en raakt niet mentaal uitgeput. Als robots de mens voorbijstreven neemt de angst toe, denkt Janssen. "Als je kijkt naar de snelheid waarmee kunstmatige intelligentie zich ontwikkelt hebben wij terechte zorgen over welke kant het opgaat", vertelt Janssen. "Maar", zegt zij, "of wij echt zo bang moeten zijn dat robots het werk overnemen? Ik denk het niet."

Ander beeld krijgen van robots

Robotonderzoeker David Abbink deelt de gedachte van Janssen. Hij denkt dat veel mensen een verkeerd beeld hebben van robots als collega. Hij schetst een voorbeeld uit de praktijk, waarin hij een karretje bedacht om onderdelen van A naar B te brengen. "Het was niet zozeer een collega, maar eerder een tool op wieletjes die dingen rondbrengt", zegt Abbink. Op die manier hoopte Abbink de productiviteit van het bedrijf te verhogen. De tool zou het de werknemer ook makkelijker maker, aangezien hij of zij niet meer de hele dag van A naar B moest lopen.

Maar wat gebeurde er met die productiviteit? "Precies het tegenovergestelde", zegt de robotonderzoeker. Wat namelijk niet werd meegenomen is de meerwaarde van dat die persoon het loopwerk van A naar B deed. "Je ziet collega's, je maakt een praatje, je kunt de geleverde onderdelen controleren. Al dat soort dingen leveren niet alleen een prettig gevoel op, maar het is ook goed voor de productiviteit." Het punt dat Abbink wil maken: "Soms weten wij nog niet wat de impact is van het introduceren van een robotisch systeem."

Robots in de zorg

Robots hoeven dus geen bedreiging te vormen. Sterker nog, het kan de nodige gaten in menig personeelsrooster vullen, zoals in de zorg. In die sector zijn robots in opkomst, maar de absolute aantallen liggen voor nu nog laag. Het idee voor de komende drie jaar is dat 5 procent van het personeel uit robots bestaat.

Sommige zorgwerknemers maken zich hier zorgen om. Zij zijn bang hun baan te verliezen. "Het is heel duidelijk dat robots het mensenwerk niet gaan overnemen, maar gaan ondersteunen. Daar moeten wij steeds met de medewerkers over in gesprek", vertelt robotondernemer Maartje Claassen.

Zorgmedewerker Leony Brunsma maakt zich geen zorgen dat haar werk wordt overgenomen door robots en bekijkt het van de positieve kant. "Ik zie het als een toevoeging van het werk dat wij doen. Vervangen worden? Dat kan niet. Lichamelijk contact, warmte. Dat kan niet door een robot."

Het nijpende personeelstekort zorgt voor grote problemen op de Nederlandse arbeidsmarkt. Met name de zorg en de horeca komen handen en voeten tekort. Bieden robots een oplossing of vormen zij een bedreiging voor werkend Nederland?

Raquel Schilder onderzocht het in het WNL-programma Stand van Nederland: Generatie Next. Deze uitzending is samen met eerdere uitzendingen terug te zien op NPO Start.