Kan Poetin berecht worden voor oorlogsmisdaden? Zo staat de Russische president ervoor
Momenteel zit een Nederlands forensisch en opsporingsteam (FO-team) in Oekraïne om oorlogsmisdaden te onderzoeken. Het FO-team, bestaande uit 40 man, is onderdeel van een groter onderzoek dat gaande is naar oorlogsmisdaden, om uiteindelijk voldoende bewijs te verzamelen om de Russische president Vladimir Poetin te berechten. In het team zitten ook verschillende personen met eigen expertises.
Een specifiek persoon berechten voor een oorlogsmisdrijf is erg lastig. Dan moet het bewijs "van erg hoog niveau" zijn, zegt Marieke de Hoon, universitair docent internationaal strafrecht, bij Goedemorgen Nederland op NPO 1. Daarom is het ook belangrijk dat het team bestaat uit personen met ieder zijn eigen expertise.
Koppelen aan Poetin
Er staat de FO-teams nog een hele klus te wachten. De vraag is of zij voldoende en specifiek bewijs kunnen verzamelen om oorlogsmisdaden bijvoorbeeld te kunnen koppelen aan Vladimir Poetin. Normaal gesproken is het best lastig om bijvoorbeeld een bominslag in de ene stad te koppelen aan een persoon die zich honderden kilometers verderop in een ander land begeeft. Maar "aan Poetin kun je redelijk goed koppelen, want het is heel duidelijk dat hij hier allemaal van weet en opdracht toe geeft", verklaart De Hoon. "Hij geeft allemaal speeches en het is zo in de openbaarheid."
Ook de belangrijke vraag "wist iemand of had iemand moeten weten dat er oorlogsmisdrijven zouden worden gepleegd en laat die het na om te voorkomen dat dit gebeurt en laat die het na - als iets is gebeurd - onderzoek in te stellen?" kan in het geval van de Russische leider beantwoord worden. "Het is heel duidelijk dat Poetin hier verantwoordelijk voor is, maar hoe ga je hem dan vervolgen?"
Dat zou Oekraïne het liefst zelf doen, maar waarschijnlijk heeft Poetin in dat land immuniteit, stelt De Hoon. "Dus wordt er heel erg gekeken naar hoe wij dat straks het beste kunnen doen." Bijvoorbeeld via het Internationaal Strafhof.
Internationaal Strafhof
De opsporingsteams in Oekraïne werken onder de vlag van het Internationaal Strafhof. Dat Rusland deze instantie niet erkent maakt volgens De Hoon niet uit, omdat "de misdrijven worden gepleegd op Oekraïens grondgebied". En omdat Oekraïne een verklaring heeft afgegeven dat zij de rechtsmacht van het Internationaal Strafhof verwelkomen, heeft het Internationaal Strafhof rechtsmacht.
De Hoon vraagt zich echter af of de informatie die nu verzameld wordt "onder de vlag valt" van het Internationaal Strafhof. Het is namelijk niet per se zo dat al het bewijs alleen maar is voor zaken die dan vervolgens bij het Internationaal Strafhof worden vervolgd. "Het is vooral belangrijk dat er nu ingezet en geïnvesteerd wordt op samenwerking tussen allerlei landen", vertelt de universitair docent. "De gedachte is hoe wij vervolgens al het materiaal kunnen combineren en koppelen aan specifieke verdachten, om dan te kijken welk rechtssysteem zo'n zaak dan kan doen."
Belang van experts
Oekraïne en Rusland beschuldigen elkaar vaak voor bepaalde aanslagen. Denk aan de massagraven in Boetsja, waar honderden Oekraïense burgers werden vermoord. Oekraïne betichtte Rusland hiervan, terwijl de Russen op hun beurt met de vinger naar Oekraïne wezen en zeiden dat zij dat gebied toen al hadden verlaten. Doordat er de vorige keer ook medische-experts in zo'n forensisch onderzoeksteam zaten, hebben zij het tijdstip van overlijden kunnen bepalen en een schuldige kunnen aanwijzen: Rusland.
Dat ging ook zo bij bijvoorbeeld het gebruik van de omstreden clusterbommen. Rusland ontkende het gebruik hiervan, maar vaak liggen er na de inslag en explosie genoeg fragmenten van zo'n bom verspreid door de stad. Belangrijk is dat die fragmenten worden veiliggesteld, omdat er nog altijd explosiegevaar is. Daar moeten burgers zich niet aan wagen en is een explosieven opsporingsdienst nodig om dit te doen. Die opgeslagen fragmenten kunnen dan weer worden gebruikt als bewijs in de strafrechtbank.