‘Boeren vertrekken vaker naar het buitenland door situatie in Nederland’

Nederlandse boeren zitten mede door het kabinetsbeleid volledig klem en voor beginnende boeren wordt het "moeilijker en moeilijker" om rond te komen. Om die reden vertrekken ze vaker naar het buitenland. Dat concludeert hoogleraar landbouw- en voedselbeleid van de Wageningen Universiteit Roel Jongeneel. Om rendabel te blijven boeren is vaak schaalvergroting nodig, terwijl Den Haag intensieve veeteelt vanwege de stikstofcrisis wil beperken.

"Als jonge boer sta je 1-0 achter", zegt Jongeneel in Stand van Nederland: Generatie Next. "De prijzen van melk en vlees dalen continue, terwijl de kosten voor de boer stijgen, bijvoorbeeld door de hoge energiekosten. In Nederland is het vanwege de milieumaatregelen nog wat erger."

Vanwege die dalende kosten moeten boeren investeren en productiviteit verhogen, zegt Jongeneel. En dat kan makkelijker in het buitenland, bijvoorbeeld in Denemarken, waar uitbreiden een stuk eenvoudiger is. "Daarmee is je bedrijf toekomstbestendig, ook bij meer milieumaatregelen." In Nederland is dat lastig, mede vanwege het stikstofbeleid, legt de hoogleraar uit.

Nederland emigratieland

Melkveehouder Olof Schonewille weet daar alles van: de Nederlander boert inmiddels in Denemarken. De productiekosten van een pak melk zijn daar weliswaar hoger: 54 cent tegen 41 cent in Nederland, maar melk levert ook meer op: 56 cent per liter in Denemarken tegen 48 cent per liter in Nederland.

Deense boeren ontvangen ook meer subsidie, maar omdat Deense melkveehouderijen bijna altijd groter zijn dan Nederlandse, kunnen boeren zoals Olof beter dan in Nederland hun bedrijf runnen. "Bedrijfsmatig is alles hier prima", zegt Olof. "Sociaal is het wel anders. Je gaat niet meer even met je vriendengroep op zaterdag naar een restaurant toe."

De situatie van de boeren leidt ertoe dat Nederland stilaan een emigratieland wordt voor boeren. Binnen Europa trekken Nederlandse boeren vooral naar Frankrijk, Duitsland en Denemarken. Olof vindt het knap dat zijn Nederlandse collega's "ondanks de continue veranderende wet- en regelgeving een boterham kunnen verdienen. In Nederland moet je ieder jaar investeren in iets wat alleen maar kostprijsverhogend is."

'Boeren zitten fors klem'

Een andere manier dan uitbreiden om een boerenbedrijf toekomstbestendig te maken in Nederland is biologisch gaan boeren, zegt Jongeneel. "Maar dat is een hele andere manier van produceren en een nichemarkt. De klassieke manier is dus schaalvergroting. Dat vraagt intensivering en dat leggen we in Nederland nu aan banden. De boeren zitten klem, fors klem."

Daarbij komt dat je als Nederlandse boer niet rijk wordt. Melkveehouders halen jaarlijks gemiddeld 53.000 euro uit hun bedrijf, waar ze vijftig uur per week voor moeten werken. Zouden boeren 36 uur per week werken, zou de beloning 35.000 euro per jaar zijn; nét een modaal salaris.

Toekomst niet rooskleurig

En hoewel de stikstofcrisis nu een schaduw werpt over het boerenbedrijf, speelt op de achtergrond ook de klimaatcrisis. Jongeneel: "In Europa hebben we afgesproken dat we klimaatneutraal moeten worden en voorop moeten lopen in de wereld. Maar zie maar eens een koe die methaan uitstoot klimaatneutraal te maken. Ook dat gaat dus heel veel problemen geven."

De pijnlijke conclusie is dat de toekomst er voor boeren niet rooskleurig is, denkt Jongeneel. "De opgave is zó groot dat zelfs met hele succesvolle innovatie een krimp van de veestapel waarschijnlijk onvermijdelijk is. Er is wel een toekomst, maar het wordt steeds moelijker en moeilijker."

In deze aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next onderzoekt millennial Jill Bleiksloot hoe het is gesteld met het toekomstperspectief van de Nederlandse boer. Kijk donderdag om 21.00 uur naar NPO 2 of kijk deze aflevering of eerdere uitzendingen hier terug.

LEES OOK: Remkes: halvering van stikstofuitstoot in 2030 niet ter discussie