Sommige gemeenten springen niet meer bij in vluchtelingencrisis: ‘Het model piept en kraakt’

Ruim 10.000 bedden voor Oekraïense vluchtelingen zijn leeg, wachtend op de vrouwen en kinderen naar Nederland komen. Dat zorgt voor problemen, omdat er een groot tekort is voor opvangplekken voor asielzoekers. Of de opvang van beide groepen gescheiden moet blijven of juist niet, daar debatteert de Tweede Kamer vandaag over.

Het is vooral een bestuurlijk politiek vraagstuk volgens Sander Schaap van VluchtelingenWerk Nederland. "Als het om Oekraïners gaat zeggen gemeentes dat zij plekken kunnen bieden. Dat is geen reden om te zeggen dat zij niet-Oekraïners niet willen", schetst hij het probleem bij Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Er zijn dus genoeg opvangplekken, maar die lijken enkel gereserveerd te zijn voor vluchtelingen uit Oekraïne en niet voor asielzoekers uit andere gebieden. "Het kan niet zo zijn dat je de ene vluchteling opvangt, terwijl een andere op straat moet slapen terwijl je nog genoeg bedden hebt", vertelt Don Ceder, Tweede Kamerlid namens de ChristenUnie.

Als het Ceder ligt wordt iedereen die naar een opvangplek zoekt opgevangen. "Het is wel aan de gemeente", voegt hij eraan toe.

Juridische kwestie

Het is niet zo dat het Rijk ertussen kan komen met het idee: maak geen onderscheid tussen de twee groepen. Zo eenvoudig ligt het niet. Juridisch gezien hebben de Oekraïners namelijk een andere status. Zij kunnen vrij reizen. Voor iemand die buiten de EU asiel aanvraagt ligt de situatie anders.

De situatie begint steeds nijpender te worden, met als voorbeeld het azc in Ter Apel. Die raakt overvol en andere gemeentes springen bij om asielzoekers op te vangen. "Wij zijn er in dit land altijd vanuit gegaan dat je er met elkaar uitkomt als er een crisis is", reageert Ceder. Dat is een lange tijd goed gegaan. Veel gemeenten namen hun verantwoordelijkheid. "Maar wat je de afgelopen maanden ziet is dat een aantal gemeenten heel veel mensen opvangt en dat ook een aantal zegt 'voor ons hoeft het niet'."

Het model waar Ceder het eerder over had, begint "nu te piepen en te kraken", zo zegt hij. "Omdat sommige gemeenten eigenlijk zeggen niet meer bij te willen dragen als er een crisis is. Dat is zorgelijk."

Noodwet

Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg pleit er om die reden voor dat er een noodwet moet komen. Dan zou de overheid in uiterste gevallen een gemeente kunnen dwingen om mensen op te vangen.

De vraag is of die noodwet er niet nu al moet komen. "Dat is een uiterste redmiddel", vindt Ceder. Zo'n noodwet is niet van de ene op de andere dag geregeld, maar volgens Ceder komt die er wel. "Dan is de ChristenUnie er voorstander van om die achter de hand te hebben", zegt hij. "Maar ik blijf zeggen: dit land is gebouwd op gemeenten die bij grote crises bij elkaar komen om het op te lossen."

Debat

Het debat van vandaag in de Tweede Kamer wordt gevoerd met vijf bewindslieden. "Het is een chaotisch dossier", vertelt Sophie van Leeuwen, politiek verslaggever BNR. Er liggen namelijk een hoop vraagstukken op tafel over wonen, onderwijs, volksgezondheid, justitie. "Het begint op een rampdossier te lijken."

Anders gezegd: wie heeft de centrale regie in handen? "Dat is vaak het probleem in Den Haag. Die regie moet er zijn en ligt bij staatssecretaris Van der Burg. Hij moet het gaan fixen."

LEES OOK: Ter Apel zit vol, 360 asielzoekers snel elders ondergebracht