Kabinet Rutte IV 100 dagen aan de macht: ‘Het is een bumpy ride’

Kabinet Rutte IV is vandaag 100 dagen aan de macht. Hoewel er bij de presentatie van het regeerakkoord de hoop was probleemdossiers als de stickstofcrisis en de gaswinning in Groningen onder handen te nemen, ging veel aandacht in deze periode uit naar de afbouw van de meeste coronamaatregelen en de oorlog in Oekraïne. "Het is een bumpy ride", zegt parlementair verslaggever van WNL Marieke Smits.

Door de Russische invasie in Oekraïne is de gunstige economische situatie onzeker geworden en er zijn forse problemen door de stijgende (energie)prijzen. Daarnaast doemt een miljardentegenvaller op door jarenlang onterecht geïnde spaartaks. De coalitiepartijen en het kabinet zoeken deze weken naar manieren om de tegenvallers op te vangen en de koopkracht te beschermen.

Inmiddels sneuvelde ook al bijna een minister, Hugo de Jonge, omdat hij niet eerlijk was over zijn betrokkenheid bij een deal die het ministerie van Volksgezondheid had gesloten met ondernemer Sywert van Lienden. Zijn voormalige partijgenoot van het CDA verdiende vele miljoenen aan publiek geld door mondkapjes te regelen voor de overheid, terwijl hij vooraf zei geen winst te maken. Een motie van wantrouwen werd evenwel verworpen.

"Als je alle moment achterelkaar zet, denk je: waren dit maar honderd dagen?", zegt Smits in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Het feit dat ze nu onderhandelen over de Voorjaarsnota en gaten in de begroting zegt ook dat alles anders is dan drie maanden geleden."

Oekraïne

De meeste aandacht ging in de startperiode van de nieuwe coalitie - opnieuw van VVD, D66, CDA en ChristenUnie - uit naar de oorlog in Oekraïne. Volgens Smits maakte premier Mark Rutte in dat dossier "een valse start. Hij zat aan het begin bij Jinek om te praten over de gemeenteraadsverkiezingen, want die hebben we ook nog gehad. Je zag toen dat hij niet zo goed wist wat er precies aan de hand was en hoe urgent het was." Maar "hij heeft zich herpakt en is nu als het oliemannetje van Europa aan het doen waar hij goed in is".

De oorlog heeft ook grote gevolgen hier. Zo loopt de inflatie op en de koopkracht terug. "Maar ze worstelen ook met de wapenleveranties en het defensiebudget. Er zijn hele grote thema's opeens aan de oppervlakte gekomen", stelt Smits.

Gaten dichten

Ondertussen moet het kabinet terug naar de tekentafel. Nu vanwege de inflatie, het kabinet met man en macht op zoek moet naar 10 tot 15 miljard euro om de gaten in de Rijksbegroting te dichten. Smits: "Ze zijn nu weer in een soort onderhandeling gekomen. Er wordt nu een soort formatieonderhandeling-light gedaan."

Ze denkt dat de coalitiepartijen het onderling wel eens worden over wat er moet gebeuren. Het grote vraagstuk is hoe de oppositiepartijen mee te laten werken. "Door de nieuwe bestuurscultuur en door de beloften over nieuwe politiek, ligt er meer macht bij de oppositie. De coalitie heeft gezegd dat de partijen niet meer bij het kruisje hoeven te tekenen. Je voelt nu aan alles dat partijen dat willen gebruiken."

Zo stelt GroenLinks nu "allerlei voorwaarden" rond de problemen over de spaartaks, zegt Smits. "De vraag is hoe het kabinet een meerderheid krijgt voor de plannen, in de Eerste en Tweede Kamer, en of ze over links gaan of over rechts."

Onrust D66

En alsof de weg van het regeren nog niet genoeg uitdaging en valkuilen kent, is er deze week grote onrust ontstaan binnen D66 naar aanleiding van een publicatie in De Volkskrant. Daarin werd geschreven over de manier waarop het partijbestuur is omgegaan met een rapport over grensoverschrijdend gedrag door de invloedrijke partijstrateeg Frans van Drimmelen.

Het partijbestuur kondigde afgelopen weekeinde aan het rapport nog eens te gaan bestuderen. Daarbij wordt ook gekeken naar een tot dusver vertrouwelijk gebleven bijlage, waarin veel hardere conclusies worden getrokken dan in het al openbare gedeelte. Deze "nieuwe weging" moet duidelijk maken of de partij destijds de juiste conclusies heeft getrokken en daar voldoende "actie op heeft genomen", zei D66-Kamerlid Jan Paternotte.

"Het issue is hier dat partijleider Sigrid Kaag heel erg de nadruk legt op nieuw leiderschap, betere communicatie en transparanter zijn", zegt Smits. "Het is lastig voor kiezers om haar serieus te nemen nu ze over deze kwestie de media ontwijkt."

Kaag heeft nog geen reactie gegeven. De partij komt naar eigen zeggen vrijdag met een verklaring, maar Smits sluit niet uit dat we eerder iets horen. "Vrijdag is uiterlijk. Vooral de fractie hoopt dat ze eerder iets zeggen. Het probleem is dat hoe langer je het voor je uitschuift, hoe meer speculatie er optreedt. Dat willen ze liever niet", besluit ze.

LEES OOK: JA21-Kamerlid Eppink: van tevoren staat vast dat kabinet over links gaat