Kunnen gemeenten de taken aan? ‘Forse knelpunten’ rond zorgvraagstukken
Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) moet het kabinet opnieuw gaan nadenken over de overheveling van taken naar de gemeenten, die in 2015 is ingevoerd. Het onderzoeksinstituut ziet dat het kabinet-Rutte IV net als zijn voorgangers een "groot beroep doet op zelf- en samenredzaamheid van burgers in het sociaal domein", maar dat dit lang niet altijd goed werkt.
"Bij de overheveling van taken naar gemeenten in 2015 werd verwacht dat zij die goedkoper en beter konden uitvoeren, mede door van mensen zelf te vragen meer voor elkaar te zorgen. Uit eerder SCP-onderzoek blijkt dat dit lang niet altijd mogelijk is", schrijft het planbureau.
Daarom roept het SCP het kabinet "opnieuw op tot herbezinning op deze aannames en tot doordenking van de (financiële) consequenties daarvan".
Uitdagingen
De nieuwe gemeentebesturen krijgen sowieso te maken met een aantal uitdagingen. Het SCP wijst op bijvoorbeeld de vergrijzing, de gevolgen van corona en de oorlog in Oekraïne. Om die uitdagingen aan te kunnen, moeten de nieuwe raden "scherpe keuzes maken in de ondersteuning die zij mensen bieden en in hoe ze dat gaan doen".
Zo moeten gemeenten meer prioriteit gaan geven aan mensen met ingewikkelde hulpvragen, zoals jongeren die jeugdzorg nodig hebben of mensen met een stapeling van problemen op gebied van werk, zorg, wonen en onderwijs, zegt directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau Kim Putters.
"Vooral als je kijkt naar zorg en ondersteuning, zoals thuishulp, de ondersteuning van mensen met arbeidsbeperkingen en de jeugdzorg, zie je dat er vrij forse knelpunten zijn", zegt Putters in Goedemorgen Nederland op NPO 1. Zo is het voor mensen die recht hebben op hulp uit verschillende regelingen, vaak ingewikkeld om te begrijpen hoe de vork in de steel steekt. "Daar ligt een belangrijke taak voor de gemeenten."
"Het Rijk moet met realistische budgetten komen, maar de gemeente zullen het begrijpelijk moeten houden voor inwoners", benadrukt Putters. Ook worden mensen met een zware zorgvraag nu niet altijd goed geholpen, omdat gemeenten er eerder voor kiezen mensen met lichte hulpvragen te helpen, schrijft het SCP.
Juiste middelen
Volgens minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot is het "heel belangrijk" dat als gemeenten bevoegdheden krijgen, "ze ook de juiste taken en middelen krijgen". Daar ontbreekt het volgens gemeenten nu vaak aan. "Je wil ook datgene doen wat je met elkaar hebt afgesproken. Ik wil daar als minister scherp op letten."
"Daarnaast herken ik dat het heel belangrijk is dat gemeenten middelen bij elkaar kunnen brengen", gaat de bewindspersoon verder. "Ik was maandag bij een mooi project, waar huisartsen en gezinswerkers met elkaar samenwerken om echt over de schuttingen van elkaars vakgebied kijken om mensen te helpen. Je ziet dat dat resultaat heeft."
Wonen
Volgens Putters is de zorg een van de belangrijkste thema's tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, maar ook wonen staat prominent op het netvlies van de kiezer. "Dat gaat niet alleen over stenen, locaties en geld. Het gaat ook over de vraag of wij in de komende tien en twintig jaar leefbare wijken hebben. Of je kinderen er naar school kunnen en of ze daar ook kinderen met een andere achtergrond tegenkomen. En of ouderen nog wandelend boodschappen kunnen doen." Daar hebben gemeenten een belangrijke taak in te vervullen, zegt Putters.
"Het kabinet wil heel graag snel afspraken maken met gemeenten over de woningen en over de te bouwen woningen. Ik zou zeggen als gemeenteraad: nu is het moment, de komende maanden, om met je college van burgemeester en wethouders na te denken over hoe die wijken er dan uit moeten komen te zien."
Volgens Putters is er "echt wat te kiezen". "De ene partij legt wat meer de nadruk op leefbaarheid en veiligheid, de andere partij net wat meer op voorzieningen in de wijk. Daar moet je vandaag naar kijken", besluit hij.