Cyberaanvallen en nepnieuws: ‘Onze eigen regels zijn onze derde vijand’

Het is belangrijk om de emoties achter de gruwelijke beelden van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne te kunnen begrijpen. Volgens oud-directeur van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) Pieter Cobelens moeten we er alleen wel voorzichtig mee doen, omdat er veel nepnieuws circuleert.

“Je wordt natuurlijk boos als je ziet dat kinderen en mensen om het leven komen. Of je krijgt een misplaatst blij gevoel als er een Russische tank wordt opgeblazen”, zegt Cobelens in Goedemorgen Nederland op NPO1. “Maar”, zegt hij: “Beide kanten hebben er baat bij om dat soort effecten te creëren.”

Sleepwet

Het belang om nep- en echt nieuws van elkaar te onderscheiden is enorm. In Nederland wordt dit gedaan door inlichtingendiensten. “Hoe meer informatie je uit verschillende hoeken krijgt, hoe moeilijker het te manipuleren is”, zegt Cobelens. “Maar wat hebben wij gedaan in Nederland, we hebben een wet aangenomen die de ‘Sleepwet’ heet, waardoor we het die inlichtingendiensten hartstikke moeilijk maken.”

Tweede Kamerlid voor de VVD, Ruben Brekelmans, is het eens met Cobelens: “In zo’n oorlogssituatie als deze is het belangrijk dat je tot de juiste informatie komt en die ook kunt delen. En dat daar dan niet allerlei ingewikkeldheden in de weg zitten, waardoor je niet snel kunt handelen.” Volgens Brekelmans is de afweging tussen privacy en belang altijd een grijs gebied. “Maar het is nu een oorlogssituatie en dus zul je die afwegingen anders moeten maken.”

Gevaar cyberaanvallen

Er zijn allerlei voortekenen waardoor de dreiging van cyberaanvallen vanuit Rusland op het Westen reëel te noemen is. Volgens Brekelmans moeten we nu vooral kijken naar wat ons in de weg zit om onze nationale veiligheid in gevaar brengt. “Als je daar voorbereidingen voor wil treffen om ons daartegen te beschermen dan kan het ook zijn dat je dingen moet doen die niet helemaal in lijn zijn met de sleepwet. Daar zullen we kritisch naar moeten kijken, anders zetten we onze eigen veiligheid op het spel.”

“Iedereen kijkt naar Oekraïne en ondertussen let niemand meer op de achterdeur”, zegt Cobelens. “En onze achterdeur, cyber, is een van de meest kwetsbare dingen we in onze samenleving hebben.” Nederland is een van de meest gedigitaliseerde landen van de wereld, legt Cobelens uit. “Als we alle maatregelen die we tegen Poetin nemen, omkeren en op onszelf richten, dan valt onze samenleving stil. En als onze samenleving stilvalt door cyberaanvallen van bijvoorbeeld Poetin, dan kan dat een reden zijn voor ons om Artikel 5 aan te vragen.” Artikel 5 houdt in: ‘een aanval op 1 is een aanval op allen’ vanuit de NAVO.

‘Knappe koppen’

De inlichtingendiensten worden wel degelijk dwars gezeten door de ‘knappe koppen’ bij de overheid. “Nu is het zaak dat die knappe koppen die wij bij het bedrijfsleven hebben, weten te mobiliseren”, zegt Cobelens. “We moeten proberen de kennis en de kunde die we hebben, niet dwars te laten zitten door onze eigen regels. Onze eigen regels zijn onze derde vijand.”

Tweede Kamerlid voor de VVD, Ruben Brekelmans, is het ermee eens en heeft ook geopperd in de Tweede Kamer om zowel cyberexperts van de overheid, als uit het bedrijfsleven, bij elkaar te brengen in een nationaal crisisteam. “We staan mogelijk voor een ongekende cyberaanval.”

LEES OOK: Is digitaal knooppunt Nederland veilig voor een cyberaanval? ‘Je kunt niet zomaar een kabeltje eruit trekken’

Door: Menen Seijkens