Oud-militairen boos en verdrietig over conclusies onderzoek dekolonisatie Indonesië
Oud-militairen en mensen uit voormalig Nederlands-Indië zijn boos en teleurgesteld over de conclusies van het onderzoek naar de dekolonisatie van Indonesië, schrijft het AD. Veteranen voelen zich weggezet als "oorlogsmisdadigers" en vinden dat er bij het onderzoek te weinig rekening gehouden wordt met de tijdsgeest. Het Indisch Platform 2.0 heeft gisteren via de rechter geprobeerd de publicatie tegen te houden. Er zou te weinig aandacht zijn voor de slachtoffers van Indonesisch geweld.
In het rapport, dat vandaag officieel wordt gepresenteerd door het NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies), Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH), wordt geconcludeerd dat het extreme geweld van Nederlandse militairen in Indonesië nagenoeg onbestraft is gebleven. Nederlandse rechters toonden volgens het rapport in die tijd uitermate veel begrip voor de militairen en hun positie en er was vooral oog voor militaire belangen. Ook politiek Den Haag keurde de acties stilzwijgend goed.
Tijdsgeest
Volgens Hans van Griensven, voorzitter van Het Veteranen Platform, ligt de focus te veel op het Nederlandse geweld. "De suggestie wordt gewekt dat iedereen die daar namens Nederland heeft gezeten een soort oorlogsmisdadiger was", zegt hij. "Dat is niet waar en beschadigend voor de veteranen die nog in leven zijn", zegt hij tegen de NOS. Ook zou er volgens hem onvoldoende rekening gehouden zijn met de tijdsgeest.
Ook het Nederlands Veteraneninstituut voelt zich ongemakkelijk bij het onderzoek. "Veteranen die in voormalig Nederlands-Indië hebben gediend worden dankzij weinig genuanceerde conclusies collectief in het verdachtenbankje geplaatst", zegt Paul Hoefsloot, directeur-bestuurder van het Nederlands Veteraneninstituut, tegen het AD.
'Geïnstitutionaliseerde straffeloosheid'
Voor het onderzoek is een analyse gemaakt van vonnissen die krijgsraden achteraf hebben uitgesproken over gedrag van militairen in Indonesië. Daaruit blijkt dat de militaire rechtbanken, vaak onder druk van militaire autoriteiten, "functioneel geweld" meestal onbestraft lieten. Functioneel geweld was in hun ogen het doden van gevangenen, martelen bij verhoren en platbranden van kampongs.
Het veelvuldig wegkijken van de militaire justitie had volgens de opstellers van het rapport directe gevolgen voor de toepassing van geweld aan Nederlandse zijde. Het gedoogbeleid leidde tot geïnstitutionaliseerde straffeloosheid, stellen zij. Plegers van misdrijven die niet functioneel werden geacht, zoals verkrachtingen en moorden op publieke plaatsen, werden wel bestraft.
Kort geding
Het Indisch Platform 2.0 had lang vertrouwen in het rapport. Zij rekenden op een "breed alomvattend onderzoek" waarin alle perspectieven aan bod zouden komen. Maar de twijfel sloeg toe toen conclusies uitlekten in de media. Daarom spande het platform gisteren een kort geding aan om publicatie met zes maanden uit te stellen. "We wilden eerst inzage in alle stukken om te beoordelen dat de onderzoekers zich aan de onderzoeksopdracht hebben gehouden‘", zegt voorzitter Peggy Stein tegen het AD.
Het platform vindt dat de 'bersiap', een periode waarin duizenden Nederlanders, Indische Nederlanders, Molukkers, Chinezen en Menadonezen vermoord werden door Indonesische vrijheidsstrijders, onderbelicht blijft. "Slechts één van de twaalf deelstudies gaat daarover. De balans is zoek, ik mis andere perspectieven", zegt Stein.
De onderzoeksinstituten moeten de 4,1 miljoen euro die is besteed aan het rapport teruggeven aan de Staat, aldus een woordvoerster.
Excuses
Premier Rutte komt naar verwachting na de officiële presentatie van het rapport met een eerste reactie. Leden van het Nederlandse kabinet betuigden eerder spijt voor de misdragingen van Nederlanders in de jaren na de Indonesische onafhankelijkheidsverklaring. Koning Willem-Alexander bood tijdens een staatsbezoek aan Indonesië in 2020 ook excuses aan.
