Wat is een extraparlementair kabinet? ‘Minister is de zetbaas van de Kamerfracties’

Informateur Johan Remkes gaat vandaag in een alles of niets poging om de tafel met maar liefst negen partijen. Hij wil onderzoeken of een zogeheten extraparlementair kabinet de oplossing is om de impasse in de formatie te doorbreken. Bij een extraparlementair kabinet hebben ministers meer macht en is er geen dichtgetimmerd regeerakkoord.

"Wij zijn gewend dat een kabinet gebaseerd is op een Kamermeerderheid, waarbij de Kamerfracties afspraken maken: het regeerakkoord", zegt parlementair journalist voor Elsevier Weekblad Eric Vrijsen in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Dan worden er ministers ingehuurd die het moeten uitvoeren." Een extraparlementair kabinet is een regering zonder gedetailleerd regeerakkoord. De ministers stellen een regeringsprogramma op, waarna de partijen in de Tweede Kamer al dan niet hun steun aan voorstellen verlenen.

"Eigenlijk is een minister dan de zetbaas van de Kamerfracties", zegt Vrijsen. "Iedereen denkt dat de regering machtig is, maar de ministers moeten doen wat de Kamer ze heeft opgedragen." Bij een extraparlementair kabinet is het andersom. "Een ploeg bewindslieden zegt dan: dit gaan wij uitvoeren. Ze moeten er natuurlijk nog wel voor zorgen dat hun voorstellen een meerderheid in de Tweede Kamer krijgen. Maar het maakt niet zoveel uit welke partijkleur de ministers hebben, wel of ze met goede voorstellen komen."

Het hoeft niet zo te zijn dat partijen die een extraparlementair kabinet steunen ministers leveren. Vrijsen: "Maar het kan dus wel. Er is een voorbeeld in de provincie Limburg. Daar nam een gedeputeerde van GroenLinks deel aan een college dat ook door FvD en PVV werd gesteund."

'Regering regeert, Kamer controleert'

Volgens Vrijsen is de Kamer in een extraparlementair kabinet minder machtig. "Het is een verschuiving richting regering in plaats van Kamer. Regering regeert, Kamer controleert. Dat krijg je bij een extraparlementair kabinet in de puurste vorm."

Remkes spreekt vanmiddag niet alleen met de zes middenpartijen VVD, D66, CDA, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie, ook de SGP, Volt en Liane den Haan schuiven aan. Met deze partijen wil Remkes praten "over de bereidheid, mogelijkheden en vormen van constructieve samenwerking die ertoe zouden kunnen leiden dat op een zo kort mogelijke termijn een nieuw kabinet gevormd kan worden".

Steun van rechts?

Volgens Vrijsen is een extraparlementair kabinet een goede manier om "de stemmen ter rechterzijde, van JA21 en PVV, te gebruiken om een kabinet aan een meerderheid te helpen".

Maar JA21 is niet uitgenodigd aan de gesprekstafel. "Dat is een mysterie. JA21 staat positief en heeft zeven zetels in de Eerste Kamer, fractie Nanninga. Alleen heeft Joost Eerdmans in de Tweede Kamer in een eerder debat nogal scherpe eisen geformuleerd voor steun aan zo'n kabinet, en dat trekt D66 niet."

Fracties verbaasd

Veel fracties reageerden verbaasd op de samenstelling van partijen die Remkes wil uitnodigen. Voor hen is niet duidelijk wat bedoeld wordt met een extraparlementair kabinet en meerdere partijen willen eerst afwachten wat Remkes wil.

Bij de PvdA en GroenLinks valt te horen dat ze hoe dan ook geen gedoogsteun gaan verlenen, en ook geen bewindspersonen willen neerzetten in een kabinet waarvan zij het beleid dan bijna automatisch moeten gaan steunen. Ook de SGP ziet dit niet zitten. Volt heeft nog geen uitsluitsel gegeven of het bereid is bewindspersonen te leveren. Eerder zag de partij daar nog weinig in.

Een andere optie die mogelijk nog op tafel ligt, is de variant die D66-leider Sigrid Kaag afgelopen zondag opperde. Zij stelde voor te onderhandelen met VVD, D66, CDA, GroenLinks, PvdA en de ChristenUnie. Daarbij sluit ze ook een voortzetting van de huidige coalitie (VVD, D66, CDA, CU), niet uit.

LEES OOK: Cruciale dag voor formatie: Remkes wil vandaag conclusies trekken