Twintig jaar na het begin van de ‘War on Terror’: ‘De oorlog duurt voort’

De aanslagen van 11 september 2001, morgen twintig jaar geleden, hebben de wereld voorgoed veranderd. Nu de Taliban de macht weer hebben gegrepen in Afghanistan is de vraag wat de 'War on Terror' gebracht heeft. "De oorlog duurt nog voort, hij wordt alleen op een ander slagveld gespeeld", zegt Amerikadeskundige Jan-Kees Emmer in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Er is een tijd voor en na 9/11, toen twee vliegtuigen zich in de Twin Towers boorden. Een derde vliegtuig vloog het Pentagon in Washington D.C. in en een vierde vliegtuig crashte in een weiland. Toenmalig president van de Verenigde Staten, George Bush, sprak de Amerikanen diezelfde avond toe. "Deze aanslag blijft niet onbestraft. We zullen de daders vinden. We zullen ze uit hun holen roken, opjagen en voor de rechter slepen", zei hij. "Laat er geen misverstand over bestaan. Achter onze tranen schuilt de sterke vastberadenheid van Amerika om deze oorlog te winnen. En we gaan het winnen."

'Amerika groef zich diep in een probleem'

Dat laatste is niet gelukt, stelt oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen. Een week na de aanslagen vertrok hij van New York naar Afghanistan. "Bush was zo duidelijk in zijn woede: er moest duidelijk wraak komen. De aanslagplegers, Al Qaida zaten in Afghanistan, waar toen een Taliban-regime zat."

Dat gevoel van wraak is volgens Melissen vervolgens omgezet in een "veel te zware oorlog", zo zegt hij. "De Amerikanen zijn veel te diep in Afghanistan gedoken, waar ze eigenlijk na een paar maanden al uit hadden gekund omdat de Taliban al op z'n gat lag", zegt hij. "Ook zijn ze zelfs in een onnodige oorlog in Irak terechtgekomen, want Irak had niets te maken met de aanslagen op 9/11. Amerika groef zich diep in een probleem wat ze zelf steeds groter maakten."

Volgens Amerikadeskundige Emmer hebben de Amerikanen de oorlog niet gewonnen, maar ook niet verloren: de 'War on Terror' duurt nog altijd voort. "In de lucht, met drones, onzichtbaar voor het grote deel van de wereldbevolking", zegt hij. "Er worden nog steeds terroristen uitgeschakeld, en er worden nog steeds plannen ontmaskerd."

'Er was geen alternatief voor de Amerikanen'

President Bush had in de eerste maanden na de aanslag geen andere optie dan het oppakken van de aanslagplegers, zegt Emmer. "Daarom was het ook een goede reden om op dat moment Afghanistan in te vallen, want daar was Osama Bin Laden op dat moment", zegt hij. "Ze zeiden: lever de mensen uit die hiervoor verantwoordelijk zijn, en als jullie dat niet doen, komen we ze halen."

Ook parlementair verslaggever Eric Vrijsen beaamt dat er geen alternatief was voor de Amerikanen. "Je moet de terroristen op hun eigen terrein verslaan", zegt hij. Volgens Vrijsen zijn de Amerikanen doorgeschoten in hun goede bedoelingen. "Ze wilden eigenlijk de hele samenleving daar democratiseren en veranderen zodat terrorisme daar geen kans meer zou krijgen, en dat bleek oneindig veel moeilijker dan gedacht."

Volgens Melissen is het mislukken van een Afghaanse democratie ook te wijten aan het feit dat de westerse militairen "niets snapten" van de Afghaanse samenleving. "Bepaalde groepen militairen wisselden elkaar ook steeds af. Dat was natuurlijk ook geen manier om dat land te begrijpen", legt hij uit. "Intussen ging de jacht op terreur, of Taliban, door. En daar werd de Afghaanse bevolking steeds ontevredener over, omdat er veel burgerslachtoffers bij vielen. We schoten lukraak in het rond, bijvoorbeeld op op bruiloften, waarbij vrouwen in kinderen doodgingen."

'Terreurdreiging is nog altijd aanwezig'

Feit is dat de dreiging van terreur nog altijd aanwezig is, zegt Melissen. Dat er sindsdien geen grote aanslagen meer zijn gepleegd in de Verenigde Staten komt vooral door de veiligheidsmaatregelen die er getroffen zijn, zoals strengere controles op luchthavens. Maar niet door de oorlog die gevoerd wordt, aldus de oorlogsverslaggever. "Vanuit IS en Al Qaida is er nog altijd een dreiging, al valt het me nog mee op dit moment. Zes jaar terug dachten we nog door alle aanslagen in Europa dat er meer aanslagen zouden voorkomen", zegt hij. "Maar dat heeft er ook mee te maken dat het kalifaat, waar zo makkelijk jihadisten naartoe konden, niet meer bestaat."

De vraag is of Afghanistan nu de Taliban aan de macht is een broeinest wordt voor terreur. "Het is een hele ingewikkelde situatie. De Taliban hebben gezegd: we laten daar geen terroristische groepen meer rondlopen. Maar in hoeverre houden wij nog toezicht op wat er daar gaat gebeuren?"

LEES OOK: Twee slachtoffers terreuraanslagen 9/11 na 20 jaar geïdentificeerd