Waar dient proef-regeerakkoord Rutte en Kaag voor? ‘Het wordt niet concreet’

De formatie zit nog altijd muurvast. Informateur Mariëtte Hamer wil dat de VVD en D66 een proef-regeerakkoord schrijven waarbij partijen zich moeten aansluiten, om de impasse te doorbreken. Als alles meezit kunnen de coalitieonderhandelingen volgens Hamer half augustus echt beginnen. Het dreigt één van de langste formaties ooit te worden.

De Tweede Kamer praat woensdag over het eindverslag van Hamer. De informateur zag dat VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en de ChristenUnie samenwerking met elkaar niet hebben uitgesloten. Het zijn stuk voor stuk partijen die bereid zijn toe te treden tot een regeringscoalitie. Maar deze zes partijen werden het maar niet eens over wie van hen uiteindelijk ook echt moet gaan regeren.

De impasse die is ontstaan door politieke blokkades die deze zes partijen opwerpen kan hoe dan ook "geen eindpunt zijn", zei Hamer dinsdag. Vandaar haar voorstel om Rutte en Kaag het initiatief te laten nemen.

'Onduidelijk wat Rutte en Kaag moeten schrijven'

Volgens politiek analist Henri Kruithof is het onduidelijk wat Rutte en Kaag precies moeten gaan schrijven. "Een basis van een proeve van een regeerakkoord? Wat precies weten we eigenlijk niet", zegt Kruithof in Goedemorgen Nederland op NPO 1. Volgens hem wordt het conceptregeerakkoord "niet concreet". "Dat kan ook niet. Als het concreet zou worden, zouden andere partijen alleen maar kunnen aanschuiven en handtekeningen zetten. Dat gaat zeker niet gebeuren."

Het moet daarom "algemeen en vaag blijven", zegt Kruithof. "Om daarna de echte onderhandelingen te kunnen gaan doen. We weten nog steeds niet met welke partijen we gaan onderhandelen." Kruithof denkt dat er vooral tijd wordt gekocht. "De partijen zijn nog niet zover onderling te bepalen wie met wie. Daar wachten we nog steeds op."

'Rare haast'

Voormalig D66-leider Alexander Pechtold was in 2017 betrokken bij de coalitieonderhandelingen, die toen zeven maanden duurden. Volgens hem is het niet erg om er langer over te doen, als dat een stabiel kabinet oplevert. "Ik had vlak na de verkiezingen, zo'n honderd dagen geleden nu, het gevoel: als er met Prinsjesdag een kabinet staat, is het knap. Iedereen had een soort rare haast. Terwijl er winnaars en verliezers waren. Er zijn inmiddels negentien partijen. Dat is gewoon ingewikkeld."

Pechtold begrijpt dat er haast is. "Maar je wil ook een stabiel kabinet", zegt hij. "De vorige keer was er ook heel veel kritiek dat het lang duurde, maar het kabinet heeft wel de rit uitgezeten. Ik denk dat dat belangrijk is. Je kunt beter nu goed investeren en een kabinet hebben dat vier jaar zit, dan fouten maken en na anderhalf jaar alweer naar de stembus moeten."

'Rutte moet aan verhoudingen werken'

Pechtold vindt het goed dat Rutte en Kaag een proef-regeerakkoord gaan schrijven. "Het is voor Rutte en Kaag goed dat ze elkaar wat beter leren kennen. Je merkt dat dat toch nog wat stroef gaat. Kaag is een andere leider dan dat ik was. Je merkt dat Rutte even aan de verhoudingen moet wennen."

"Ik denk dat zij veel minder gevoelig is voor Rutte die eigenlijk door wil met zijn oude kabinet. Hij denkt: de verkiezingen zijn geweest, en maar door. Kaag zegt: ik heb gewonnen door een progressieve agenda, over klimaat, Europa en onderwijs, en jij houdt vast aan dat CDA. Maar kijk eens even wat er veranderd is."

"Rutte kijkt naar het CDA, maar dat heeft wel flink verloren en zit in de problemen. Dat zal hij zich op dit moment moeten bedenken", aldus de voormalig D66-leider.

'Rutte geeft zowat alles weg'

Volgens Kruithof gaan Rutte en Kaag "als egeltjes" om tafel. "Heel voorzichtig. Want de verschillen tussen de VVD en D66 zijn behoorlijk groot. Het zijn allebei liberale partijen, maar aan andere kanten van het spectrum. Het wordt nog heel lastig om die bij elkaar te brengen. Kaag heeft een progressieve agenda in haar hoofd, Rutte niet per se."

Maar Rutte is "een pragmaticus", zegt Kruithof. Het is volgens hem onzin dat Rutte de langstzittende premier wil worden. "Rutte gaat straks onderhandelen, en hij gaat kijken wat wel en wat niet. Maar er zitten wel grenzen aan. Er zit bovendien een team achter Rutte, die hem vooral een beetje aan de VVD-kant moet houden. Want als je Rutte alleen zijn gang laat gaan, geeft hij zowat alles weg. Dan staat alles in het teken van het bereiken van een compromis. Zo is die man gebakken. Daarom zit er altijd een wat meer conservatieve VVD'er naast. Mark Harbers is dat nu."

"Rutte heeft met de PVV, GroenLinks, SGP en D66 samengewerkt. Dat kan hij, dat is zijn kunnen", zegt Pechtold. "Maar er zijn partijen die heel strak vasthouden aan hun eigen agenda."

Rutte: heel goed plan

VVD-leider Mark Rutte vindt het "een heel goed plan" van informateur Hamer om hemzelf en D66-leider Kaag een document op hoofdlijnen te laten schrijven. Dat kan als basis dienen "voor wat hopelijk ooit een regeerakkoord wordt". De demissionaire premier merkt wel op dat wat hem betreft "een wat breder team" uit beide partijen met die opdracht aan de slag gaat, "omdat wij natuurlijk ook onze 'day job' nog hebben".

Het document moet de komende weken vorm krijgen en daarna nemen de partijen een pauze. "Ik denk dat het goed is dat we even vrij hebben", zegt Rutte. "Iedereen is ook wel een beetje gaar zo langzamerhand, na de campagne en deze formatie die heel traag gaat en wel heel veel kost."

LEES OOK: Voormalig D66-leider Alexander Pechtold: ChristenUnie geen optie