Rekenkamer: ministeries halen ‘trucs’ uit met begrotingen en zetten Kamer op verkeerde been

Ministeries halen allerlei trucs uit om hun plannen goedgekeurd te krijgen en zetten daarmee de Tweede Kamer op het verkeerde been. Dat ontdekte de Algemene Rekenkamer, zo schrijft het FD.

De meerjarenramingen in de begrotingen van ministeries zijn soms gebaseerd op onjuiste of gedateerde veronderstellingen, concludeert de onafhankelijke instantie. Dit kan betekenen dat er teveel geld wordt uitgetrokken voor een bepaald plan, wat kan leiden tot het verkwisten van belastinggeld. Of de geraamde kosten zijn juist te laag, waardoor er een tekort ontstaat. Vervolgens moet het geld ergens anders vandaan moet komen, wat weer ten koste gaat van andere zaken.

Verouderde gegevens

Zo bleek dat de raming van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor de bekostiging van universiteiten was gebaseerd op gegevens uit 1984. Ook het ministerie van Justitie en Veiligheid gebruikte verouderde gegevens om te berekenen hoeveel geld nodig zou zijn voor de rechtspraak.

Op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat worden bepaalde kosten niet meegerekend bij het maken van de begroting. Zo moet uitgesteld onderhoud van bijvoorbeeld bruggen en sluizen een keer worden ingehaald, maar omdat dit niet werd betrokken bij het inschatten van onderhoudskosten werd er stelselmatig te laag geraamd. In 2019 vormde dit een risico voor de doelmatige instandhouding van het hoofdvaarwegennet, zo concludeerde de Rekenkamer.

Trucs

Als die problemen zijn ontdekt, lossen ministeries deze vervolgens door middel van allerlei verschillende trucs op. Voor deze oplossing wordt 'verhullend vakjargon' gebruikt, aldus de Rekenkamer.

Ministeries moeten open en transparant zijn over het geld dat zij ontvangen en over hoe ze dat vervolgens verdelen, zo vindt de Rekenkamer. Het adviesorgaan raadt de Kamer dan ook aan om gerichter door te vragen als ministers voorspiegelen dat de kosten van beleid precies binnen het uitgavenkader passen dat daarvoor geldt.

'Er zitten altijd onzekerheden in begrotingen'

Politiek analist Henri Kruithof benadrukt dat er altijd onzekerheden in begrotingen zitten. Hij noemt de conclusie van de Algemene Rekenkamer dan ook overdreven. "Je moet ramen. Daar zitten marges in. Soms wordt er misschien te ruim geraamd, dat is dan zo", zegt hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Het geld wordt dan niet verkwist of iets dergelijks. Departementen hebben ook tekorten op andere onderdelen van hun begroting, en dat moeten ze zelf oplossen. Dan wordt er geschoven tussen verschillende begrotingsposten binnen één begroting, is dat nu zo erg?"

Alexander Pechtold, directeur van het CBR, is het met Kruithof eens. "Het is niet dat dat geld gestolen wordt", zegt hij. De voormalig D66-leider was zelf kort (maart 2005 tot juli 2006) minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties. "Het is net zoals thuis. Je begroot dat je dit jaar zoveel aan de auto uitgeeft, maar je hebt een tegenvaller omdat je een extra bandenset nodig hebt."

'Als je zo met je huishoudboekje omgaat, gaat het niet goed'

Daar wil journalist Mark Koster, ook te gast in Goedemorgen Nederland, een kanttekening bij plaatsen. "Als je zo met je huishoudboekje omgaat, gaat het niet goed", zegt hij. "De Rekenkamer heeft recent nog veel meer rapporten de wereld ingeslingerd, waaruit blijkt dat de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) al 27 jaar niet op orde is. 5,1 miljard euro aan uitgaven die niet te duiden zijn."

Koster refereert aan het feit dat het ministerie van VWS vorig jaar een potje van de boekhouding gemaakt heeft. Ongeveer een maand geleden werd bekend dat het ministerie miljarden euro's uitgaf voor de bestrijding van de pandemie, maar een overzicht of alle bestelde spullen ook echt zijn geleverd ontbreekt. "Ik vind dit een lakse houding", zegt de journalist. "Het is wel óns geld."

Kruithof benadrukt dat crisisuitgaven "iets anders" zijn. "In de begroting van het ministerie van VWS zitten nu eenmaal mee- en tegenvallers", zegt Pechtold. "Het is goed dat de Rekenkamer in een volwassen democratie, in Nederland, zijn werk goed doet. Daar zijn wij het volgens mij allemaal over eens. Maar het is niet opeens dat er een groot schandaal aan het licht is gekomen."

LEES OOK: ‘Brede verontwaardiging’ in Kamer over deal VWS met Van Lienden