Terughalen IS-vrouw schept precedent: ‘Dit probleem gaat heel vaak terugkomen’
De Nederlandse Syriëganger Ilham B. wordt woensdag voorgeleid. De 27-jarige, afkomstig uit Gouda, werd afgelopen weekend samen met drie kinderen opgehaald uit een Syrisch detentiekamp. In een brief schrijven de verantwoordelijk ministers Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) en Kaag (Buitenlandse Handel, D66) dat het hier om een een uitzonderlijke gelegenheid gaat, maar volgens velen schept deze zaak een precedent. "Dit probleem gaat heel vaak terugkomen", zegt strafrechtadvocaat Jillis Roelse.
Er zitten nog 44 andere Syriëgangers – mannen en vrouwen – gevangen in Koerdische kampen. "En dat zijn allemaal vrouwen die tot op het allerlaatste moment zijn gebleven", beklemtoont hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Als het kalifaat niet was gevallen, hadden deze vrouwen nooit teruggewild. Maar nu het kalifaat gevallen is willen ze ineens allemaal terug. Dat zegt ook iets over het berouw dat ze hebben. Ik denk dat dat er niet is."
Oud-minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal vreest ook voor een precedentwerking. "En dat geldt niet alleen voor het Koerdische gebied, maar ook voor de om en nabij honderd anderen die nog ergens rondlopen."
Te gevaarlijk?
Het is voor het eerst dat het demissionaire kabinet overgaat tot het terughalen van een IS-vrouw. Voorheen waren ze tegen, onder andere omdat het te gevaarlijk zou zijn voor de Nederlandse ambtenaren. "Men heeft nu kennelijk voldoende veiligheidsvoorzieningen getroffen om die vrouw terug te kunnen halen. Dat staat dus los van de vraag waarom ze is teruggehaald", zegt Rosenthal.
Ilham B. is naar Nederland gehaald omdat het kabinet vreesde dat de zaak tegen haar anders zou komen te vervallen. "Als je wordt verdacht heb je recht om bij je eigen proces aanwezig te zijn. De rechter heeft in haar strafproces, wat in 2016 is begonnen, gezegd: als ze daarbij wil zijn, moet de Nederlandse staat zich ook inspannen om daarvoor te zorgen", legt strafrechtadvocaat Roelse uit. "Maar daar zit een grens aan. De verwachting is dat je zo'n strafzaak binnen twee jaar moet afronden. Als je daarboven zit kan de Nederlandse rechter op een gegeven moment zeggen: dat is niet meer redelijk. Dat betekent dat de zaak wordt beëindigd. Dat betekent dat zij geen straf meer zou kunnen krijgen. Om dat te voorkomen konden ze niet anders dan haar ophalen."
'Zwak argument'
"Er wordt ook gezegd: als ze dan voor de rechter komt, en dan eventueel een gevangenisstraf krijgt van 1 a 2 jaar, is ze in ieder geval bekend bij de Nederlandse autoriteiten", zegt Rosenthal. Zelf vindt hij dat een "toch wat" zwak argument. "We weten dat wanneer een Jihadstrijder de gevangenis in gaat, er geen enkele garantie is dat die dan nadat die vrijgelaten wordt na 1 a 2 jaar niet onder de radar terechtkomt en zich onttrekt aan alle autoriteiten. Dat veiligheidsrisico zit er wat mij betreft in."
Volgens oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen is het vaak moeilijk te bewijzen wat IS-vrouwen exact misdaan hebben. "Dus krijgen ze sowieso aan hun broek dat ze lid waren van een terroristische organisatie, maar daar staat een beperkte gevangenisstraf op", legt hij uit. "Als je kunt bewijzen dat ze veel meer gedaan hebben, zoals dat ze slaven gehad hebben of moorden hebben gepleegd, komen die gevangenisstraffen wel hoger uit. Maar dat is vaak moeilijk."
Het allermoeilijkste is volgens Melissen om te bepalen wie van deze vrouwen na gevangenschap een normaal leven gaat leiden, en welke vrouwen nog steeds vastzitten in dat gedachtegoed van IS en daarmee verder willen. "Het terughalen van deze vrouwen zou zeker een precedentwerking kunnen betekenen", zegt ook hij. "Er liggen soortgelijke zaken, en ik zou niet verbaasd zijn als dit zou leiden tot het terughalen van meerdere vrouwen."
Meer aandacht nodig voor slachtoffers
Het terughalen van jhadisten ligt politiek uiterst gevoelig. Vooral rechtse partijen zijn ertegen. Bovendien is de Kamer vooraf niet geïnformeerd. Deze zaak kan daarom nog een staartje krijgen, zegt Rosenthal. "Maar dat zal ongetwijfeld worden beargumenteerd met de mededeling: 'veiligheid'."
Advocaten van andere Nederlandse jihadisten hebben al aangekondigd hetzelfde pad te gaan bewandelen, weet Roelse. "Zij hebben nu gezegd: 'We willen nu ineens allemaal aanwezig zijn bij onze Nederlandse strafzaak en we hebben allemaal specifieke gevangenen'. Maar wat we missen is eigenlijk het totale gebrek aan aandacht voor de slachtoffers die Nederlandse jihadisten gemaakt hebben, en dat zou echt veel meer debat moeten zijn in Nederland."