Europese sancties tegen Wit-Rusland na arrestatie journalist: ‘Loekasjenko knikt en buigt voor Poetin’

De Europese Unie heeft haar luchtruim gesloten voor vliegtuigmaatschappijen uit Wit-Rusland. Ook mogen die maatschappijen niet meer landen op vliegvelden in de EU. Het is onderdeel van de extra sancties die Europa heeft opgelegd aan Wit-Rusland nadat dat land zondag een passagiersvliegtuig dwong te landen om vervolgens de kritische journalist Roman Protasevich op te pakken.

Zo zijn er Europese sancties tegen individuele personen die betrokken zijn bij deze kaping, maar ook sancties tegen bedrijven en mensen die dit regime financieren, aldus voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. "En we kijken naar sancties tegen de luchtvaartsector in Belarus. Roman Protasevich moet direct worden vrijgelaten. En we zullen druk blijven zetten op het regime tot ze eindelijk de persvrijheid respecteren."

Een heel pakket aan sancties dus maar EU-leiders hebben de Europese Commissie ook nog gevraagd om snel nog met aanvullende sancties te komen. Die kunnen wij volgens diplomatiedeskundige Robert van de Roer de komende weken al verwachten. "Er zijn nu al tegen ongeveer een kleine negentig man sancties en er komen nog meer sancties aan tegen nog tientallen mensen zoals oligarchen. Mensen die een 'spin in het web'-functie vervullen voor Aleksandr Loekasjenko (de president van Wit-Rusland, red.), de dictator, in de hoop dat het dan zijn basis verzwakt."

'Vele bredere uitstraling dan alleen die knaap'

Het is de vraag of Loekasjenko onder de indruk is van deze sancties, vertelt Van de Roer in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Loekasjenko is sinds 1994 aan de macht en is de facto een marionet van Poetin geworden. Poetin runt de show in Wit-Rusland en die sancties kunnen heel goed gecompenseerd gaan worden vanuit Moskou waardoor dit is een pluisje is dat hij zo van zijn schouder afblaast."

Toch zou je denken dat Wit-Rusland zich bewust is van de eventuele gevolgen van de arrestatie van Protasevich. "Het feit dat zij dit gedaan hebben. Om één 26-jarige online blogger uit te schakelen, dat heeft een veel bredere uitstraling dan alleen die knaap van 26. Dit is een afschrikking die een veel bredere werking moet hebben. Dit is waarschijnlijk ook omdat de Russen hebben gezegd: als je wil overleven moet je ook naar ons luisteren. De inlichtingendienst en veiligheidsapparaat is min of meer in handen van de Russen. Loekasjenko knikt en buigt voor Poetin."

'Militair ingrijpen is zeer de vraag'

Sommigen sluiten militair ingrijpen in dit conflict niet uit. "Of de Europeanen bereid zijn om een conflict met Wit-Rusland, lees Rusland, aan te gaan over deze zaak is zeer de vraag", stelt Van de Roer. "Vergeet niet dat Frankrijk, Duitsland en Italië grote economische belangen in Wit-Rusland hebben. Ze zijn gisteren snel door de pomp gegaan en hebben meegetekend. Maar we moeten het nog zien. De NAVO-raad van ambassadeurs komt vandaag bijeen. Het is niet uit te sluiten dat daar nog iets aanvullends uitkomt."

Ook hier zal volgens de diplomatiedeskundige de tijd zijn werk doen. "Je hebt een proces nodig, en dat zal hier ook gebeuren, van onderzoek en additionele sancties. En vergeet ook niet dat op die EU-top gisteren ook is gesproken over de strategische relatie met Rusland. Daar komt ook nog een rapport aan van de hoge vertegenwoordiger Borrell, in samenwerking met Von der Leyen, dat later deze zomer besproken moet worden. En dan wordt ook die relatie met Rusland verder uitgekristalliseerd."

'Hij ziet er slecht uit'

Dat houdt natuurlijk verband met elkaar, aldus Van de Roer. "Als dit incident niet wordt opgelost en Protasevich blijft achter slot en grendel en hij krijgt misschien wel een enorme douw, wat er aan zit te komen. Gisteren waren er ook beelden, hij is mishandeld en ziet er slecht uit."

Roman Protasevich

In die video vertelt hij dat het goed met hem gaat en dat hij meewerkt aan het onderzoek. "Maar ten eerste zijn er berichten dat er de afgelopen maanden minstens tweeduizend mensen gemarteld zijn. Volgens zijn vader is zijn neus gebroken en volgens zijn vrienden is die plek op zijn voorhoofd ook het gevolg van martelingen. Hij heeft dit zogenaamd vrijwillig verklaard. Ja, wie gelooft dat?"

'Is dit echt of word ik hier bedrogen?'

Nu is er ook een soort van no-flyzone boven Wit-Rusland. Volgens EW-redacteur Eric Vrijsen is wat er is gebeurd met Protasevich een risico voor iedereen die in een vliegtuig stapt. "Elke verkeersvlieger moet er vanuit kunnen gaan dat als je van de luchtverkeersleiding te horen krijgen dat er een bommelding is en je moet zo snel mogelijk daar en daar landen, dat dit echt serieus is. Dat ze dit hebben gefaket is al een enorm veiligheidsrisico. Voortaan zal in dit soort luchtruimen een verkeersvlieger zich moeten afvragen: is dit echt of word ik hier bedrogen? Dat is al verkeerd natuurlijk."

Ook de inwoners van Wit-Rusland worden hierdoor geraakt. "Het is kiezen of kabelen in deze", legt Van de Roer uit. "Het gaat erom dat je dat land probeert te raken en te isoleren. Het is ook een vorm van uitroken en je probeert het regime te raken. Dat daarbij ook collaterale schade gaat optreden en dat ook burgers daar het slachtoffer van zijn, is ook onvermijdelijk. Maar het is helaas de situatie."

LEES OOK: Rusland geschokt over westerse reacties op Ryanair-arrestatie