Persoonlijke verhalen van oorlogsslachtoffers steeds belangrijker: ‘Gebeurtenissen moeten gezicht krijgen’

Het wordt steeds belangrijker om de persoonlijke verhalen van oorlogsslachtoffers te vertellen en niet te blijven steken in een gesprek over getallen. "Die gebeurtenissen moeten een gezicht, een stem en een geschiedenis krijgen. We moeten nooit vergeten tot welke verschrikkelijke dingen wij als mensen in staat zijn en wat wij elkaar kunnen aandoen", zegt Jaap Smit, vicevoorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

En dat wordt enkel zichtbaar door verhalen, zegt Smit in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "We raken in de tijd waar de ooggetuigen die het zelf hebben meegemaakt er niet meer zijn, en we moeten het hebben van het elkaar doorvertellen van die verhalen."

Zo is de oorlog voor Smit zelf ook sprekend geworden door de verhalen die hij hoorde van zijn familie. "Ik zal nooit vergeten dat ik als student met mijn grootouders sprak", vertelt hij. "Mijn grootvader is als jonge vader van straat geplukt in Hilversum. Hij was negen maanden van de wereld en niemand wist waar hij was. Hij werd meegenomen naar Kamp Amersfoort, en ging vanuit daar naar Noord-Duitsland waar hij te werk is gesteld in een fabriek."

'Ik krijg er nog kippenvel van'

Zijn grootvader sprak nooit over de oorlog, maar op een avond besloot de toen ongeveer 22-jarige Smit niet te vertrekken voordat hij het verhaal te horen kreeg. "Ik krijg er nog kippenvel van", vertelt hij. "Dat was een overlevingsverhaal van iemand die niet wist wat hem overkwam en daar gedwee moest doen wat hem opgedragen werd. Hij is lopend en deels fietsend teruggekomen en stond uiteindelijk weer voor de deur."

Dit verhaal maakte een enorme indruk op de vicevoorzitter. "Je moet je voorstellen dat je van de straat geplukt wordt door iemand die jouw lot in zijn handen neemt en bepaalt wat jij gaat doen. Ik kan me dat niet voorstellen."

'Al die mensen die zeggen dat we een dictatuur zouden zijn: hou toch op'

"Al die mensen die wel eens zeggen dat we een dictatuur zouden zijn, hou toch op man", zegt Smit. "Je kunt hier gewoon gaan en staan waar je wil. Je kunt zeggen wat je wil, en het leven leiden wat je wil. Het is nu even beperkt door de coronamaatregelen, maar je moet je eens realiseren dat er iemand stampend door de straten loopt en jou in je kraag pakt." Dat is onvoorstelbaar, beklemtoont Smit. "En dat geeft aan hoe belangrijk die vrijheid is, en hoe belangrijk het is dat wij die verhalen aan elkaar blijven vertellen en dat we er zuinig op zijn. Ook op onze democratie en onze rechtstaat."

Op NPO 1 begint vanavond om 18.45 uur de herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk in Amsterdam. Rond 19.50 uur begint de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam, die op alle drie de publieke zenders te volgen is. Op NPO Radio 1 is er vanaf 18.30 uur een extra uitzending over de Nationale Herdenking.

LEES OOK: Duizenden objecten in depot van Westerbork moeten herinnering in leven houden