Economen proberen de toekomst te voorspellen: ‘Er zitten natuurlijk wel modellen achter’

De grote Nederlandse banken proberen te voorspellen wat de economie gaat doen. Maar hoewel ze gebruikmaken van grote hoeveelheden gegevens en geavanceerde modellen, komen die voorspellingen niet altijd uit zoals bijvoorbeeld die over de woningmarkt tijdens de coronacrisis. "Dat zijn dingen die wij niet kennen uit de historie en dus niet in onze modellen zitten", legt Rabobank-econoom Carlijn Prins uit in Stand van Nederland: Generatie Next. "Die moeten wij dus naderhand bijstellen en aanpassen in onze ramingen."

Prins is een van de tientallen 'weermannen en -vrouwen' die werken bij de grote Nederlandse banken en daar de toestand van de economie probeert te doorgronden. Soms doet ze ook voorspellingen. "Zelf noemen wij dat eigenlijk liever ramen of het maken van verwachtingen. Bij voorspellingen heb ik een beetje het idee dat je in een glazen bol tuurt of met een wichelroede rondloopt. Er zitten natuurlijk echt wel modellen achter bij wat wij doen."

Voor veel mensen voelt de macro-economie als ver weg, vertelt Prins. "Maar als wij bijvoorbeeld schrijven over een toename van de werkloosheid, dan raakt dat wel degelijk de mensen in die economie. Er zijn dan echt mensen die hun baan kwijtraken."

'Voorspellingen leggen zwakheden bloot'

Achter de ramingen van de Nederlandse economie zitten modellen. "Die modellen zijn voor een groot deel gebaseerd op de historische relatie tussen economische variabelen", aldus Prins. Maar toch kan je voor verrassingen komen te staan, zoals vorig jaar bij de woningmarkt. "Na het uitbreken van de coronacrisis werd van links tot rechts geraamd dat de huizenprijzen zouden dalen omdat de economische klap zo groot was. Maar wat voor de huizenprijzen ook meespeelt is dat de overheidssteun zo goed op gang is gekomen dat de inkomens van huishoudens op peil zijn gebleven."

Hoewel die economische voorspellingen niet altijd kloppen, zijn ze wel van groot belang. "Die voorspellingen leggen ook zwakheden in een economie bloot. Dat geeft beleidsmakers de kans om daarop in te spelen en aan te passen"

'Uiteindelijk is de overheid daarin goed geslaagd'

Dat gebeurde ook in de coronacrisis. "De overheid heeft met de lockdownmaatregelen grote delen van de economie stilgelegd. Dat zou een enorme impact kunnen hebben op de werkloosheid. Dat is ook waar wij in eerste instantie van uitgingen, maar de overheid kwam met enorme steunpakketten over de brug om zoveel mogelijk banen in stand te houden. Uiteindelijk is de overheid daarin goed geslaagd en is die werkloosheid niet zo hard opgelopen."

Jill Bleiksloot is gek op voorspellingen, maar dan moeten ze wel uitkomen. Dat gebeurde niet bij de huizenmarkt, waarbij werd gezegd dat de groei minimaal zou stagneren. Ze besloot te wachten. En nu? Een huis kopen zit er voorlopig niet in. Iedereen is op zoek naar grip op de toekomst. De politiek, de banken, de economie, de hele samenleving drijft op voorspellingen. Kunnen we onze welvaart sturen met voorspellingen?