75 jaar Verenigde Naties: ‘Nu tijd voor hervormingen’

De Verenigde Naties en vooral haar Veiligheidsraad zijn toe aan hervormingen. Dat zegt voormalig minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal in Goedemorgen Nederland op NPO 1. Nu hebben vijf landen in die Veiligheidsraad een permanente zetel en een vetorecht: Frankrijk, Engeland, de Verenigde Staten, China en Rusland. Niet meer van deze tijd, vindt hij.

De vijf zijn, op China na, de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog. “Die vijf leden zijn de leden van hoe het was. Eerst waren het er vier, China kwam er later bij. China heeft nu een enorme belangrijk rol. Maar wat betreft die vijf: Duitsland is in Europa nu minstens zo belangrijk als Frankrijk en Engeland, weliswaar kernmachten”, zegt Rosenthal. Ook bijvoorbeeld India zou volgens hem aanspraak moeten maken op een permanente zetel en vetorecht. “Dat is over een tijdje het grootse land ter wereld, waar het de bevolking betreft.”

Ook directeur Politieke Zaken van de The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en voormalig Kamerlid Han Ten Broeke is voor hervormingen binnen de VN. “Er zijn ontzettend veel conflicten in de wereld. Van Somalië tot Sudan, van Myanmar tot Libië. Maar nu ook in bijvoorbeeld Syrië en Jemen. Allemaal conflicten waar de VN niet of nauwelijks invloed op kan uitoefenen, omdat de VN verdeeld is. Dat wordt nog moeilijker op het moment dat de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog hun vetorecht gebruiken in de veiligheidsraad.”

‘VN blijft belangrijk’

Toch blijft de VN, die zaterdag 75 jaar bestaat, ontzettend belangrijk, zegt Ten Broeke. “Het vervelende is dat er geen alternatief is voor de VN. Als je hem niet zou hebben, zou je hem het liefst vandaag weer willen oprichten. Beter zou zijn om de VN te moderniseren en te verbeteren.” Rosenthal is het met hem eens.

Wandelgangen

In de 75 jaar dat de VN bestaat mocht ook Rosenthal zich namens Nederland als minister van Buitenlandse Zaken uitspreken tijdens de Algemene Vergadering. “Ik heb zelfs twee keer op dat katheder gestaan, met de grote zaal van de Algemene Vergadering voor me. Waar al die 193 landen dan bij elkaar zitten.”

LEES OOK: VN: landen moeten IS-vrouwen en kinderen terughalen

Maar de echte gesprekken vinden plaatst in de wandelgangen, zegt hij. “Het is zo: achter dat rostrum heb je dat zaaltje waar mensen klaarstaan om hun redevoering te gaan houden. Daar is het een komen en gaan van diplomaten. Je zorgt dat als daar een grote wereldleider staat, je daarachter staat. Als die wereldleider dan is uitgesproken kun je even een handje schudden en als het lukt heb je een bilat – een onderling gesprek.”

Volgens Rosenthal is die ‘forumfunctie’ van de VN nog altijd heel belangrijk. “Blaffende honden bijten niet. Zo lang men daar schreeuwt, slaat men elkaar niet op het hoofd.”

Ook Amerikadeskundige Jan-Kees Emmer is voorstander van de VN en herkent het beeld dat Rosenthal schetst. “Ik ben als correspondent heel vaak bij de Algemene Vergadering geweest en je krijgt wel eens jeuk van het feit dat dingen weinig opschieten. Er wordt veel gepraat en ik noem dat tot ergernis van sommige diplomaten ‘de praatfabriek’. Maar die praatfabriek heeft een hele duidelijke functie, want daar in de wandelgangen treffen bijvoorbeeld een dictator en de president van de Verenigde Staten, voor het kleine ontmoeting.” De VN is onmisbaar, aldus Emmer.

Komen er ooit hervormingen?

En of die hervormingen er ooit komen? In ieder geval niet op korte termijn, denkt Rosenthal. “Ik zou zeggen: spreek me er over 75 jaar nog eens over. Ik zie niet dat op korte termijn die vijf het uit handen zullen geven. Dat veto dat ze hebben is belangrijk.” Wel zouden bijvoorbeeld India, Brazilië en Duitsland permanent lid kunnen worden van de Veiligheidsraad, maar zonder vetorecht, denkt Rosenthal. “Dat zou misschien kunnen.”

LEES OOK: VN-rapporteur: onderwijs moet meer aandacht hebben voor koloniaal verleden

Door: Peter Visser