Nepbericht over Zwarte Piet bereikt miljoenenpubliek: honderdduizenden trappen erin

Een nepnieuwsbericht waarin beweerd wordt dat de NTR (de makers van Sinterklaajournaal) Zwarte Piet zwart zullen laten als het bericht maar voldoende gedeeld wordt heeft in luttele weken miljoenen Nederlanders bereikt. Maar liefst 285.000 mensen trapten kennelijk in het bericht en deelden het nepnieuws met hun volgers.

"Dringende oproep: De NTR heeft toegezegd dat Zwarte Piet definitief zwart blijft in het Sinterklaasjournaal, als dit bericht voor dinsdag 5 december minimaal 300.000 keer is gedeeld. Dat gaan wij redden door dit bericht massaal te delen!" luidt de volledige tekst van het bericht, die vergezeld gaat van een foto van een Zwarte Piet in het Sinterklaasjournaal. Het bericht werd 11 november gepost door de Facebookpagina 'Zwarte Piet Fan'.

De NTR is bekend met het bericht. "Natuurlijk is dit niet waar", zegt woordvoerder René Takken. Volgens hem wordt op sociale media echter zoveel nepnieuws verspreid rondom het Sinterklaasjournaal dat het voor de NTR "onbegonnen werk" is op dergelijke berichten te reageren. "We kunnen wel aan de gang blijven."

Succevolste Nederlandse 'fake news' ooit?

Ondanks de grote stroom aan nepnieuws over Zwarte Piet onderscheidt dit bericht zich door de mate van succes extreem succesvol. Nepnieuwsdeskundige Peter Burger, coördinator het Nieuwscheckersteam van de Universiteit Leiden, noemt het "op zijn minst een van de succesvolste nepberichten van het afgelopen jaar". Hij sluit niet uit dat het met 285.000 shares een record heeft gebroken in Nederland. "We hebben een top-tien opgesteld een paar maanden geleden. Het best scorende bericht kwam daarin niet verder dan 245.000."

De Facebookpagina waarvan het bericht afkomstig is, verspreidt al maanden met succes nepnieuws volgens deze formule. Zo beweerde de pagina dinsdag dat Gerard Ekdom en Andre van Duijn een oproep hadden gedaan "Zwarte Piet met rust te laten" vergezeld met de vraag het bericht te delen. Ekdom zelf ontzenuwde het bericht vrijwel direct op Twitter. Toch staat de Facebookpost nog steeds online. Inmiddels is hij 5.000 keer gedeeld

Nepnieuwsmakers vaak op geld uit

Volgens Burger proberen de eigenaren van de pagina op deze wijze meer volgers te krijgen. Wie een Facebookpagina met duizenden likes controleert kan vervolgens linkjes naar webpagina's vol advertenties plaatsen en daarmee veel geld verdienen. "Of je kan de pagina online verkopen. Daar zijn veilingen voor."

Het Leidse Nieuwscheckersteam werkt samen met Facebook aan de bestrijding van nepnieuws. Toch is Burgers bijzonder kritisch op het Amerikaanse bedrijf. "Ik begrijp niet hoe het kan dat dit soort pagina's blijven bestaan. Ik denk zeker dat ze hier meer aan zouden kunnen doen."

Facebook kent weliswaar tegenwoordig een knop waarmee nepberichten kunnen worden gemeld, volgens Burgers hebben nepnieuwsmakers daar wat op gevonden. "Een van de manco's van die Facebookknop is dat je alleen maar berichten kunt melden met een link naar een pagina erin." De berichten op de Zwarte Piet Fan-pagina bevatten vaak alleen foto's. "Dit blijft dus onder de radar."