Weet waar je aan begint: 5 dingen die je moet weten over studeren

1. Studeren wordt steeds minder elitair

Steeds meer scholieren besluiten na het vwo om naar de universiteit te gaan, blijkt uit cijfers van Vereniging van Universiteiten. Vorig jaar stonden er op 1 oktober 264.838 studenten ingeschreven bij een bachelor- of een masteropleiding. Een groei van 2,6% ten opzichte van 2015.

Ook het hoger beroepsonderwijs (hbo) kreeg volgens de Vereniging Hogescholen afgelopen jaar een flinke groei te verstouwen. Vorig jaar begonnen 98.809 studenten aan een opleiding. Een stijging van 4,8% ten aanzien van een jaar eerder.

De Nederlandse samenleving wordt dus steeds hoger opgeleid. Onze twintigers zijn steeds vaker 'knappe koppen', in ieder geval op papier. In 1990 waren volgens het CBS 355.000 twintigers hoog opgeleid. In 2016 is dat gegroeid naar 699.000. Een stijging van 97%. Van alle twintigers in Nederland is nu 31% hoogopgeleid.

2. Meer dan eenderde haakt af of switcht van studie

Toch is het voor velen worstelen om dat felbegeerde diploma in handen te krijgen. De uitval van studenten is al jaren gigantisch hoog. Volgen het Research Centrum Onderwijs en Arbeidsmarkt van de Universiteit Maastricht (ROA) begonnen vorig jaar 141.000 studenten monter aan hun opleiding aan een hbo of universiteit. Maar liefst 28.000 studenten switchen in het eerste jaar naar een andere studie en 20.000 studenten hielden het vorig jaar helemaal voor gezien. Dat betekent dat 34% van de eerstejaars studenten switcht of stopt.

3. Aansluiting op de arbeidsmarkt wordt slechter

Uit een onderzoek van het ROA onder afgestudeerden blijkt een kwart van de hbo-studenten ontevreden te zijn over de aansluiting op de arbeidsmarkt. Onder universitaire studenten is dat zelfs ruim de helft. Van de pas afgestudeerden met een universitaire opleiding gaat ruim een kwart (26%) niet werken in de sector van hun opleiding. Er is sprake van een 'matigere aansluiting met de gevolgde opleiding' en een 'toenemende balans tussen vraag en aanbod'. Bij de hbo'ers die net klaar zijn, gaat 23% niet werken in de sector van hun opleiding. Dit hoeft niet altijd een probleem te zijn, zegt het ROA. We zien bijvoorbeeld bij jongeren die een technische opleiding hebben gedaan, zeker bij de hogere MBO niveau's, dat zij overal op hun niveau aan de slag kunnen. Er wordt aan hen getrokken, ook buiten hun beroepsdomein. Zij hebben het voor het kiezen, maar jongeren met een hbo-opleiding in economie of financiën komen minder goed aan de bak. Deze afgestudeerden moeten een andere baan zoeken dan waar ze voor opgeleid zijn en daar hoort ook vaak een lager inkomen bij.

4. Mbo'ers worden verdrongen door hoger opgeleiden

Van de studenten die onlangs een hbo-opleiding hebben afgerond heeft 93% binnen een jaar een baan, maar bij bijna één op de vijf (19%) is dat een baan onder hun niveau. Negentig procent van de studenten die de universiteit hebben afgerond kunnen binnen een jaar aan de slag. 35% van de afgestudeerden werkt onder z’n niveau. Zo wordt het beroep van boekhouder, secretaresse of accountant steeds vaker opgevuld door iemand met een een hbo- of vwo-diploma. Volgens het CBS was in 2003 29% van de mensen werkzaam in een administratief beroep hoogopgeleid. In 2016 was dat al 44%.

5. Verkeerde keuze opleiding kost ons belastinggeld

Dat studenten van studie switchen of zelfs helemaal het bijltje erbij neergooien kost niet alleen henzelf (en hun ouders) geld, maar ook de samenleving. Laten we als voorbeeld eens de studie economie nemen. Volgens de Algemene Rekenkamer legt de overheid zo'n 18.000 euro bij aan die studie (de studie kost dus veel meer aan gebouwen, salarissen etc. dan je collegegeld). Vorig jaar stopten zo'n 2.500 economiestudenten met de studie. Dus alleen al de eerstejaars uitvallers bij economie kost 45 miljoen euro aan belastinggeld. Bovendien zien we - omdat de economie weer lekker groeit in veel sectoren - alweer krapte optreden op de arbeidsmarkt. Volgens het ROA zal tot 202o in de ICT 80% van de banen moeilijk in te vullen zijn. In het onderwijs is dat 71%.

Genoeg redenen om goed te kijken of op middelbare scholen meer ruimte moet komen voor studievoorlichting en hoe je bij diverse opleidingen de aansluiting op de arbeidsmarkt kunt verbeteren.

Vanavond is de reportage 'Mismatch aan de top' te zien bij WNL's Stand van het Land, om 21:25 uur op NPO2.