Vijf jaar na tramaanslag Utrecht doen slachtoffer en nabestaanden hun verhaal: ‘Je denkt: dit is het laatste moment dat ik leef’

Op 18 maart 2019 schiet Gökmen T. vier mensen dood in een tram in Utrecht. Vijf jaar later vertellen nabestaanden en slachtoffers hun verhaal in de documentaire ‘De Tramaanslag’, geproduceerd door studenten aan de School voor Journalistiek Jeanneau van Beurden en Tijmen Beijes. “Het is zo’n groot en heftig onderwerp dat ik dacht: mogen wij dit doen?”

Die vraag stelden de jonge documentairemakers hardop aan elkaar voordat ze begonnen. “Dit is de eerste documentaire die we hebben gemaakt”, verklaart Jeanneau in WNL In de Kantine op NPO Radio 1. “We hebben afgesproken: we gaan er alles aan doen om hier het beste van te maken wat we kunnen.” Tijmen: “We waren het er snel over eens dat we zo’n belangrijk, emotioneel beladen verhaal goed moesten neerzetten.”

De documentaire is de eerste over de tramaanslag die Nederland vijf jaar geleden schokte. “Er zijn wel interviews en kleine reportages gemaakt, maar er is nog nooit een documentaire geweest”, vertelt Tijmen. In de documentaire doen nabestaanden, betrokkenen en één man die net op tijd uit de tram kon ontsnappen hun verhaal.

Eén van hen is Paul. Hij doet voor de eerste en laatste keer zijn verhaal. “De tram was stilgezet met de noodrem. We konden er op dat moment niet uit. Dan denk je: dit is het laatste moment dat ik nog leef”, vertelt hij in De Tramaanslag. “Een jongen die nog in de tram stond, heeft op één of andere manier het raam eruit weten te trappen. Dat was de mogelijkheid om uit de tram te komen.”

Paul is één van de weinige die de tramaanslag heeft overleefd. Hij liep een posttraumatische stressstoornis op. “Hij heeft het zien gebeuren, hij heeft de dader voorbij zien lopen”, vertelt Tijmen. “Uiteindelijk is er een moment dat de deuren toch openden. Dan kijken twee mannen naar elkaar met de blik: wie gaat er als eerst? Paul was net op tijd en kan ontsnappen. De andere man was net te laat.” Jeanneau: “Dat gevoel, daar zit hij heel erg mee.”

‘Heel voorzichtig te werk gegaan’

De twee documentairemakers bouwden langzaam een band op met het slachtoffer en nabestaanden. “We hebben het heel voorzichtig aangepakt”, vertelt Jeanneau. “We hebben er eerst voor gezorgd dat wij heel goed op de hoogte waren van hoe alles zit. Vervolgens zijn we langzaam stappen gaan zetten richting vertrouwenspersonen, om te proberen in contact te komen. Al was het maar om ze op de hoogte te brengen dat we dit gingen doen, zodat ze niet onaangenaam verrast zouden worden.”

Ontvang jij al onze gratis WNL-nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets!

“Zo zijn we uiteindelijk in gesprek gegaan en hebben we koffie gedronken. Het vertrouwen is gegroeid. Uiteindelijk hebben we in de documentaire een deel van de mensen kunnen spreken en met anderen op de achtergrond contact gehouden.” Tijmen: “We hebben de bal bij hen gelegd. Als ze met ons in gesprek wilden, was er schijnbaar iets waardoor ze er toch over wilden praten.”

‘Dat betekent dat uw dochter is overleden’

Eén van de nabestaanden die zijn verhaal doet is René, de vader van Roos, die in de tram zat. Na de aanslag komt hij samen met andere familieleden bijeen in een zogeheten verwantenopvang. Hij vertelt: “Op een gegeven moment komt een verpleger met een politieagent naar ons toelopen. Dan is één en één twee. Dan weet je dat het mis is.”

“We werden meegenomen naar een andere ruimte, een kleine kamer. Daar vroegen ze: ‘Heeft ze een ketting?’. Ja, ze had een ketting met een kruisje. ‘Heeft ze een armband?’ Ja, ze had een armband. En ze had een tatoeage op haar arm, van een roos. Ze zeiden: ‘Dan moet u mee, want dat betekent dat uw dochter is overleden'”, vertelt René. “Op dat moment zak je echt helemaal door de grond. Echt helemaal.”

‘Het is jullie verhaal’

Jeanneau en Tijmen bekeken de documentaire met de betrokkenen. “We hebben altijd gezegd: wij maken dit verhaal, maar het is jullie verhaal”, zegt Jeanneau. “We wilden dat zij allemaal tevreden zouden zijn met het resultaat, voordat wij een punt zouden zetten. Dat waren ze gelukkig.”

Tijmen: “Ik was honderd procent zeker zenuwachtig. Maar je hebt ook een bepaalde zelfverzekerdheid. We hebben er alles aan gedaan om een goede documentaire te maken.” De Tramaanslag is maandag om 22.20 uur te zien op NPO 2.

Lees ook: 

Gökmen T. krijgt levenslang voor tramaanslag Utrecht

Door: Peter Visser