Klokkenluider Julian Assange grijpt laatste strohalm tegen uitlevering aan VS: ‘Vraag is of hij gevangenschap overleeft’

In het Britse Hooggerechtshof vindt vandaag een hoorzitting plaats over de uitlevering van Julian Assange, de oprichter van WikiLeaks, aan de Verenigde Staten. “Het gaat om een zaak die voor de hele journalistieke wereld van belang is. Volgens zijn vrouw Stella gaat het zelfs om leven en dood”, vertelt hoogleraar internationaal strafrecht Geert-Jan Knoops in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Tijdens de zitting wordt gekeken naar een Engelse rechterlijke uitspraak op basis waarvan Assange moet worden uitgeleverd. Het is vrijwel de laatste kans voor Assange om daaraan te ontkomen. De WikiLeaks-oprichter wordt in de VS gezocht op basis van een reeks aanklachten, waaronder spionage. Hij zou bij meerdere veroordelingen bij elkaar opgeteld 175 jaar cel kunnen krijgen.

Assange werd in 2010 als verdachte aangemerkt in Zweden na beschuldigingen van twee vrouwen over seksuele misdragingen. Op grond daarvan werd hij in Londen aangehouden. Hij werd op borgtocht vrijgelaten, maar verdween uit angst voor een door de VS opgezette val in de ambassade van Ecuador in de Britse hoofdstad. Die wees hem in 2019 de deur en sindsdien zit hij vast.

Met Assange gaat het niet goed, vertelt Knoops. “Zowel medisch als mentaal niet. Zijn vrouw zegt: als hij wordt uitgeleverd, zal hij dat niet overleven. De vrees is dat hij gevangenschap mentaal en fysiek niet zou kunnen bolwerken.” Als de uitlevering wordt afgewezen, betekent dat vrijheid voor Assange. “The stakes are high.”

Even terug in de tijd

De problemen voor Assange met de Amerikaanse overheid beginnen in 2010. De geboren Australiër richt dan ‘klokkenluiderssite’ WikiLeaks op. Daarop verschijnt een filmpje uit 2007, waarop te zien is hoe een Amerikaanse helikopter elf mensen doodt in Bagdad (Irak), waaronder twee journalisten van persbureau Reuters. In de weken en maanden erna openbaart Assange zo’n 400 documenten met Amerikaanse staatsgeheimen.

In de documenten valt bijvoorbeeld te lezen over vermeende oorlogsmisdaden door Amerikaanse soldaten in Irak en Afghanistan. “Er zijn ook berichten van de Amerikaanse ambassade, waaruit zou blijken dat Amerika betrokken is bij het martelen van gevangenen in Guantanamo Bay”, vertelt Knoops. “Assange heeft geprobeerd misstanden aan de kaak te stellen, als een soort klokkenluider.”

In de ogen van Washington is Assange een misdadiger. Met het publiceren van de documenten zou hij Amerikaanse inlichtingen in levensgevaar hebben gebracht. Die boodschap werd onlangs kracht bijgezet door de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken. Tijdens een bezoek aan Australië benadrukte de bewindsman dat Assange in de gevangenis thuishoort.

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk nu hier terug via NPO Start.  

De Australische regering staat – net als verschillende mensenrechtenorganisaties – als een blok achter Assagne en wil dat hij wordt vrijgelaten, vertelt Knoops. “Voor de Amerikanen is het een principekwestie. Ze willen een voorbeeld stellen. Vorige maand nog is er een man veroordeeld tot 40 jaar gevangenisstraf voor het verstrekken van informatie aan WikiLeaks. De straffen zijn draconisch hoog.”

Laatste poging

Terug naar Engeland. In het Britse hooggerechtshof start vanmiddag een rechtszaak over de uitlevering van WikiLeaks-oprichter aan de VS. Eerder werd een hoger beroep van Assange tegen de uitlevering geweigerd, wat nu wordt herzien. “De uitlevering werd al in 2022 toegestaan door de Britse Hoge Raad. Ook de Britse minister van Buitenlandse Zaken Priti Patel heeft de uitlevering toen toegewezen, om politieke redenen”, zegt Knoops.

Assange vraagt nu om tegen die beslissing in beroep te mogen gaan. Als dat beroep wordt afgewezen, staat niets uitlevering aan de Verenigde Staten meer in de weg. De advocaten van Assange hebben nieuwe argumenten aangedragen, in de hoop de rechterlijke macht van gedachten te doen veranderen. “Ze zeggen onder meer dat de goedkeuring van het uitleveringsverzoek politiek geïnitieerd zou zijn.”

In het uitleveringsverdrag tussen Engeland en de VS staat dat iemand niet om een politiek delict mag worden uitgeleverd. De Britse rechter moet de vraag beantwoorden of ‘politieke vervolging’ ook betekent dat journalisten die misstanden aan de kaak stellen, niet onder de spionagewet kunnen vallen, zegt Knoops.

“Wat je ook moet onthouden: de FBI heeft via de politie in Londen een aantal journalisten benaderd om tegen Assange te verklaren. Eén van hen heeft gezegd dat hij door de FBI onder druk is gezet. Dat betekent dat de aanname dat Assange in de VS geen eerlijk proces zou kunnen krijgen, nu veel sterker is geworden.” Ook dat zou ertoe kunnen leiden dat de rechter nu anders beslist, zegt de strafrechtadvocaat.

‘Politieke vervolging’

Assange blijft ondertussen zeggen dat hij het slachtoffer is geworden van een politieke vervolging. WikiLeaks baarde onder meer opzien in 2016 met de publicatie van tienduizenden e-mails van het bestuur van de Democratische Partij in de VS. Die toonden dat het bestuur samen met campagnemedewerkers van Hillary Clinton de linkse politicus Bernie Sanders op een zijspoor wilde zetten. Enige goodwill voor Assange zou daarom bij de Democraten ver te zoeken zijn.

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

Knoops noemt de Amerikaanse verwijten richting Assange ‘hypocriet’. “Met het openbaren van informatie, zou hij mensenlevens in gevaar hebben gebracht. De kranten die de informatie van WikiLeaks hebben gepubliceerd, Der Spiegel, New York Times en ook The Guardian, waaraan hij verbonden was, worden niet vervolgd. Ook daarom zegt Assange: het is een politieke vervolging.”

Donald Trump

Mocht Assange in de handen van de VS vallen, heeft hij nog één laatste strohalm: de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump. “Trump heeft in zijn campagne in 2016 enorm geprofiteerd van WikiLeaks. Hij noemde het een geschenk uit de hemel, maar toen hij president werd, heeft hij zich tegen Assange gekeerd.”

Nu doet Trump opnieuw een gooi naar The Oval Office, in een tijd dat hij zelf wordt vervolgd. “Het zou best zo kunnen zijn dat Trump in november president wordt en dat dit verhaal heel anders gaat aflopen, omdat Trump als geen ander ervaart hoe de Amerikaanse justitie je kan dwarszitten. Trump heeft zich wisselend opgesteld ten aanzien van Assange, dus dat kan heel interessant worden.”

Lees ook: 

Duizenden mensen in Nederland slachtoffer van mensenhandel: ‘We vinden het niet erg genoeg’

Door: Peter Visser