Hoogleraar: ‘Poetin ziet zichzelf als redder van de Russische ziel, het is een heilige strijd’

Hoogleraar geschiedenis van de internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht Beatrice de Graaf denkt dat het Westen de bedoelingen van de Russische president Vladimir Poetin niet voldoende begrijpt. Volgens haar is dat wel van belang, zeker in mogelijke onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. “Poetin zegt dat hij de redder is van de Russische ziel. Het is een heilige strijd.”

Volgens De Graaf haalt Poetin de laatste jaren steeds vaker de geschiedenis van Rusland aan. In tegenstelling wat volgens haar vaak in het Westen wordt gedacht, is de Sovjet-Unie voor hem niet het belangrijkste hoofstuk. Hij spreekt liever over het gevallen keizerrijk en de Russische orthodoxe kerk, zegt De Graaf vrijdagavond in Op1. “Poetin zegt dat hij degene is die op de troon zit.”

De Graaf vindt dat we Poetin beter moeten leren kennen. Alleen dan kunnen onderhandelingen met de Russische president succesvol zijn, denkt ze. “Het doel moet zijn: hoe helpen we Oekraïne en hoe voorkomen we een derde wereldoorlog? Dat doel bereik je door te onderhandelen. De eerste regel van onderhandelen is: ken je tegenstander. Wat drijft je tegenstander en wat zijn de waarden waar over valt te onderhandelen?.”

Troon

Wie is Poetin dan en wat wil hij? Volgens De Graaf wordt de leider van Rusland gedreven door het bewaken van de Russische waarden en is zijn droom het herstellen van het Russische keizerrijk. Poetin ziet zichzelf als de redder van het “ware christendom” en het Russische volk. “Dat volk en het christendom vallen voor hem samen”, stelt De Graaf. “Hij is op een gegeven moment ook echt op een byzantijnse troon gaan zitten, in een Grieks klooster in Athos, de geboorteplek van de orthodoxie.”

In veel toespraken zegt Poetin hoe belangrijk hij het vindt dat hij Russisch gedoopt is, door zijn moeder, en dat het Russische volk de waarden van het christendom verdedigt, zegt De Graaf. “De zuiverheid, de eer, de mannelijkheid en de trots. Poetin zegt altijd dat het Westen die waarden heeft verzaakt en liberaal, decadent, nihilistisch en atheïstisch is.”

‘Hoeder van de Russische ziel’

Het bewaken van de orthodoxe-waarden gaat zelfs zo ver dat Poetin Rusland ziet als “het derde Rome”, zegt De Graaf. Dat heeft alles te maken met de val van Constantinopel (nu Istanboel) in 1453. “Moskou heeft de vlam levend gehouden en op een gegeven moment is daar het Moskouse patriarchaat gevestigd.”

“Als je iemand hoort zeggen ‘wij vestigen het Derde Rijk’, gaan bij een historicus alle alarmbellen af. We hebben het vaker gehoord in de geschiedenis. Het derde Rome dat Poetin vestigt is een voortzetting van het oude Rome, van de keizerrijken.” Het laat zien dat Poetin “serieus genomen wil worden als hoeder van de Russische ziel”, zegt De Graaf. “Dat zegt hij al twintig jaar en de boodschap is steeds feller.”

Tekst gaat verder onder tweet. 

Snappen we wat Poetin drijft? Hoogleraar @beatricedegraaf: “Poetin zegt: ‘Rusland is het Derde Rome.’ Alle alarmbellen gaan dan af bij historici.” #Op1 pic.twitter.com/O1Wspcf8Bn

— Op1 (@op1npo) March 4, 2022

Poetin ‘hoeder orthodoxie’

En hij is niet de enige die die boodschap verkondigt. Ook de Russische patriarch Kirill van Moskou, de geestelijk leider van de Russisch-orthodoxe kerk, ziet de Russische president als “de redder” van het moederland, vertelt De graaf. “En de patriarch komt uit de hemel. Dat is een groot verschil hoe wij met kerk en staat omgaan. De kerk heeft hier geen territoriale macht, alleen in het Vaticaan. In Rusland is er nog wel een theocratie, een kerkelijke staat.” De Russisch-orthodoxe kerk is de grootste orthodoxe kerk ter wereld, met zo’n 100 miljoen volgelingen.

Volgens de Russisch Nederlandse Kristina Petrasova is de invloed van Kirill in Rusland “enorm”, zo zegt ze in Op1. “Sinds de val van de Sovjet-Unie is er een enorme opleving van het geloof. Mensen gaan allemaal naar de kerk. Het zit in de cultuur.” Volgens De Graaf verkondigen Kirill en Poetin in Rusland de boodschap dat er in Oekraïne duivelse krachten actief zijn. “En Poetin heeft gisteren gezegd: Oekraïne is het anti-Rusland. Daar zit het kwaad; de ondermijning van het ene en ondeelbare Russische rijk. Het moet weggevaagd worden.”

Keizerrijk

Maar het is Poetin niet alleen te doen om het bewaken van de Russische orthodoxie. Hij “wordt gedreven door de opvatting van een heilig Russisch rijk met hemzelf als redder van de natie”, vertelt De Graaf. Die natie is herenigd bij het samenbrengen van alle Russische volken en het herstellen van de Russische glorie, vertelt ze. “Poetin roept dat hij de tsaren in ere wil herstellen en dat hij zelf een tsaar is.”

Om dat Russische keizerrijk te herstellen, zou Rusland ook landen als Finland, Belarus, de Baltische staten en een deel van Polen moeten innemen. Volgens De Graaf is een poging daartoe niet realistisch. “Poetin weet dat dat de harde grens is met de NAVO. Maar dit is wel een blauwdruk die in Rusland leeft.”

Wat is de natie die Poetin terug wil? @beatricedegraaf: “Poetin wordt gedreven door de opvatting van een heilig Russisch rijk. Hij roept steeds dat hij de tsaar in ere wil herstellen.” #Op1 pic.twitter.com/6q7UVY6kWg

— Op1 (@op1npo) March 4, 2022

LEES OOK: Gaat Poetin de staat van beleg afkondigen?

Door: Peter Visser