Dramaserie ‘De Joodse Raad’ toont familiedaden van oud-politicus Rob Oudkerk: ‘Mijn opa was niet het kwaad’

Er is geen enkel land in West-Europa van waaruit verhoudingsgewijs meer Joden gedeporteerd en vermoord werden als uit Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een belangrijke rol was weggelegd voor de Joodse Raad voor Amsterdam. In de gelijknamige televisieserie wordt duidelijk hoe deze instantie bijdroeg aan het afvoeren van Joden naar concentratiekampen. Eén van de voorzitters was David Cohen, de opa van voormalig politicus Rob Oudkerk. “Mijn opa was niet het kwaad. Hij wilde erger voorkomen en dat heeft verkeerd uitgepakt.”

Oudkerk heeft de dramaserie nauwelijks kunnen afkijken, gezien zijn familiegeschiedenis die in de serie overheerst. De serie laat het handelen van zijn grootvader zien, evenals zijn moeder, die als verpleegster honderden Joodse baby’s wist te redden. “Ik heb de serie met horten en stoten en met veel huilen kunnen kijken. Ik kijk niet naar een serie, maar naar het leven van mijn moeder en mijn grootvader”, zegt hij geëmotioneerd in WNL Op Zondag.

‘Het heeft fout uitgepakt’

De Nederlandse autoriteiten werkten vanaf het begin van de bezetting mee aan het afzonderen en registeren van Joden in Nederland. De Joodsche Raad voor Amsterdam werd vervolgens in 1941 door de Duitsers opgericht als communicatiemiddel met de Joodse gemeenschap. Met andere woorden: de instantie werd tijdens de Tweede Wereldoorlog een doorgeefluik van anti-Joodse maatregelen.

Nadat al veel Joden zijn gedeporteerd naar concentratiekampen, zeggen de Duitsers tegen de Raad dat zij mogen kiezen wie wel en wie niet wordt ‘geëvacueerd’. Onder groot protest heeft de Raad daaraan meegewerkt. “Mijn opa was gezagsgetrouw. Hij had in 1933 vluchtelingen in huis genomen. Hij dacht echt dat door mee te werken aan de bevelen van de Duitsers hij nog erger kon voorkomen. Dat heeft fout uitgepakt, maar het ging om de intentie.”

Luister deze uitzending van WNL Op Zondag terug als podcast.

‘Mijn opa was niet het kwaad’

In de jaren na de oorlog, van 1945 tot aan zijn overlijden in 1967, heeft Cohen zijn handelen waarschijnlijk talloze keren overdacht. “Hij heeft vast en zeker gedacht of hij het niet anders had moeten doen.” Als je nu de term ‘Joodse Raad’ laat vallen, zeggen mensen direct dat de Raad met verraad te maken heeft gehad. ‘Jouw opa was toch een oorlogsmisdadiger? Ik kan één ding zeggen: mijn opa was niet het kwaad. Hij wilde het goede en dat heeft verkeerd uitgepakt.”

De opa van Oudkerk wordt gespeeld door acteur Pierre Bokma. Hij kwam bij Oudkerk om informatie over zijn opa in te winnen. “Hij wilde vooral weten hoe hij was. Hoe hij keek en bewoog.” Een scene tijdens de serie zal Oudkerk altijd bijblijven. “Tijdens een scene in een synagoge zat ik niet naar Pierre Bokma te kijken, maar naar mijn opa. Alles aan kracht, energie, twijfel, schuldgevoel, verdriet en boosheid zat erin.”

Een verzetsheldin als moeder

De serie gaat naast de grootvader van Oudkerk ook veelvuldig over zijn moeder, Virrie Cohen. Een verpleegster en tevens verzetsheldin, die honderden Joodse baby’s wist weg te smokkelen en onder te laten duiken. Al praatte ze volgens Oudkerk alleen maar over de kinderen die ze niet wist te redden. “Dat heeft ze me honderden, misschien wel duizenden keren verteld. Dat ik ’s nachts bij haar bed zat en ze in angstdromen de treinen weer zag rijden.”

In de serie is een scene te zien waarin Virrie op het station aan het gillen is, terwijl de trein met kinderen wegrijdt richting het concentratiekamp. “Het ging altijd over de 5.000 kinderen die ze niet had gered. Ik durf te zeggen dat ze alle namen van die kinderen heeft gekend.”

‘Jongeren moeten serie kijken’

“We zien 80 jaar naar dato nog steeds systematische ontmenselijking, overal ter wereld.” Oudkerk onderstreept daarom het belang van de dramaserie. “Ik vind dat heel Nederland, vooral jongeren, deze serie moet zien. Alle scholieren moeten ook naar het Holocaustmuseum gaan. De ontkenning alleen al daarvan.”

Hij hoopt dat de wereld ooit van de ‘systematische ontmenselijking’ afkomt, maar heeft er een hard hoofd in. “Mijn vrouw is daar iets optimistischer over dan ik. Ik ben daar zelf, door mijn familiegeschiedenis, ontzettend pessimistisch over.”

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

De historische dramaserie ‘De Joodse Raad’ van de EO is vanaf zondag 10 maart om 21.20 uur te zien op NPO 1.

Lees ook:

Bombardement Nijmegen na 80 jaar nog altijd open wond: ‘Je draagt het je hele leven mee’

Door: Rick Hartkamp