Hoe DNA-onderzoek uitgroeide tot onmisbaar opsporingsmiddel

Het is het jaar 1987 als in een Nederlandse strafzaak voor het eerst gebruik wordt gemaakt van DNA-onderzoek. De zogenoemde WTC-verkrachter slaat in 1986 zes keer toe bij het WTC-gebouw in Amsterdam. Hij bedreigt en verkracht op verschillende momenten langsfietsende jonge vrouwen. Er wordt een verdachte aangehouden en ook veroordeeld, maar de verdachte blijft ontkennen. En terecht, blijkt later na een voor die tijd uniek DNA-onderzoek.

De verdachte werd naar aanleiding van het onderzoek namelijk vrijgesproken, vertelt DNA-deskundige Lex Meulenbroek van het Nederlands Forensisch Instituut in Het Misdaadbureau op NPO Radio 1. “De sporen waren weliswaar van één iemand afkomstig, maar die dader was niet de verdachte.”

Het bijzondere in de zaak is dat de advocaat van de verdachte degene is die het DNA-onderzoek in Nederland heeft geïntroduceerd. Hij hoorde dat dit in Engeland werd gebruikt in strafzaken en wilde dat ook voor zijn cliënt. “Hij kwam met het verzoek dat hij dit wilde inzetten. Daarmee liet hij zien dat DNA heel belangrijk is om onschuld te bewijzen van mensen. Het is niet alleen om daders te vinden, maar ook om onschuldigen vrij te pleiten.”

Door deze zaak stond DNA-onderzoek in Nederland direct stevig in de schoenen. “Het is een belangrijk middel voor het vinden van daders, maar zeker ook voor het vrijpleiten van onschuldigen. Het is echt waarheidsvinding.”

Ontdekt in 1984

Het DNA-profiel werd in 1984 ontdekt. De Engelse wetenschapper Alec Jeffreys kwam erachter dat op DNA plekken zitten die bij iedereen anders zijn in lengte. “Hij noemde dat variabele gebieden op het DNA. Daar heeft iedereen heel veel van”, aldus Meulenbroek. “Als je naar die plekken gaat kijken, vind je bij iedereen een unieke DNA-code.” In Engeland vond men de ontdekking direct interessant voor misdaadonderzoek.

Meer weten over het werk van Latten en het NFI? Luister naar de podcast van Het Misdaadbureau. Tekst gaat hieronder verder.

In de jaren ’80 werd DNA dus gelijk geaccepteerd als onderzoeksmiddel. “Gaandeweg werd het wereldwijd steeds meer ingezet. Het was natuurlijk nieuw, dus het werd maar mondjesmaat toegepast. Het mocht alleen maar worden gebruikt bij delicten waarvoor een gevangenisstraf stond van acht jaar of meer.”

DNA-databank

Omdat het onderzoeksmiddel succesvol bleek, werd in Nederland in 1997 de DNA-databank in het leven geroepen. De databank is tot de dag van vandaag een onmisbare bron in strafzaken. In de databank zit DNA van mensen die allemaal veroordeeld zijn voor een bepaald delict.

In 2005, toen de wet DNA-onderzoek bij veroordeelden van kracht werd, moest iedereen die veroordeeld werd voor een misdrijf waar vier jaar of meer voor stond DNA afstaan. “Toen groeide de databank met 20.000 tot 25.000 personen per jaar”, vertelt Meulenbroek. “Momenteel staan ongeveer 395.000 personen en 72.000 sporen geregistreerd in de databank.”

62 procent van de sporen die worden opgenomen in de DNA-databank geven gelijk of enige tijd later een match met een persoon. “Het is enorm efficiënt en levert de opsporingsdiensten dagelijks namen op die zijn gekoppeld aan sporen.”

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

Volgens Meulenbroek moet Nederland wel meer investeren in verwantschapsonderzoek. Dat houdt in dat daders van delicten door middel van DNA van (verre) familieleden alsnog kunnen worden getraceerd. “Met het spoor ga je dus niet in de databank zoeken wie daar mee matcht, want diegene zit daar niet in. Je gaat zoeken naar familieleden of verwanten. Via stamboomonderzoek zoek je uit waar de dader zich binnen die stamboom moet bevinden.”

Lees ook:

Databanken van het NFI blijven een goudmijn voor cold cases: ‘Ik krijg rillingen als we een zaak oplossen’

Door: Rick Hartkamp