Berlusconi ‘eerste moderne populist en blauwdruk voor Donald Trump’

De Italiaanse oud-premier Silvio Berlusconi was één van de eerste moderne populisten en de blauwdruk voor Donald Trump. Dat zegt voormalig Italiëcorrespondent Jarl van der Ploeg. “Er zijn heel veel mensen opgelucht dat dit tijdperk voorbij is.” Berlusconi overleed maandag op 86-jarige leeftijd.

De leider van de centrumrechtse regeringspartij Forza Italia werd vrijdag opgenomen in het San Raffaele-ziekenhuis in Milaan. De politicus lag enkele weken geleden ook al in het ziekenhuis. Hij had een longinfectie als gevolg van chronische leukemie en moest anderhalve maand in het ziekenhuis blijven. Berlusconi worstelde al jaren met een broze gezondheid.

“Er is een groot verschil tussen hoe de wereld hem gaat herinneren en hoe de Italianen hem zullen herinneren”, zegt Van der Ploeg in Goedemorgen Nederland op NPO 1. “Als je aan Berlusconi denkt, komt er toch een soort van kleine glimlach op je gezicht, omdat je hem als een karikatuur ziet. Maar een aantal Italianen heeft twintig jaar lang echt wel last van hem gehad.”

De op 29 september 1936 geboren Berlusconi begon zijn werkzame leven als entertainer op cruiseschepen. Toen hij in 1994 premier werd, leidde hij een imperium dat kranten, televisie- en radiostations, filmbedrijven, voetbalclubs, advertentiebureaus, verzekeraars, voedselbedrijven en projectontwikkelaars omvat.

Begin 1994 deed il Cavaliere (‘de ridder’, omdat hij een staatsonderscheiding heeft ontvangen) zijn intrede in de politiek als leider van Forza Italia (Hup Italië). Hij zei het destijds niet openlijk, maar een belangrijke reden om de politiek in te gaan was om zijn zakenimperium en vooral zijn televisiezenders te redden.

Volgens van der Ploeg heeft Berlusconi, die drie keer premier van Italië was, “heel lang het beeld van Italië bepaald. Hij was een mediamagnaat met drie commerciële tv-zenders. Maar hij was niet alleen de John de Mol van Italië, hij was als langstzittende premier ook de Mark Rutte van Italië”, vertelt Van der Ploeg. “Hij was daarnaast ook voorzitter van voetbalclub AC Milan en een rijke vastgoedmagnaat. Hij was al die dingen in één persoon.”

Schandalen

Maar Berlusconi werd in zijn leven ook achtervolgd door schandalen. “Hij heeft tachtig rechtszaken aan zijn broek gehad voor bijvoorbeeld belastingontduiking, banden met de maffia en seks met een minderjarige prostitué. Hij zal zo ook herinnerd worden.”

Ook ontmoetingen met bevriende wereldleiders deden regelmatig veel stof opwaaien. Tijdens een ontmoeting met toenmalig president van Amerika Barack Obama liet hij met handgebaren blijken dat hij onder de indruk was van zijn vrouw Michelle Obama. “Er zijn veel Italianen die het echt verschrikkelijk vonden dat dit twintig jaar lang hun leider was. Ze schaamden zich daar echt voor”, zegt van der Ploeg.

Later zou hij Barack Obama ook omschrijven als ‘zongebruind’. “En van Merkel heeft hij weleens gezegd dat ze een onneukbaar dikke kont heeft. Het is absurd dat je dat over bevriende staatshoofden zegt. Ondertussen word je veroordeeld voor seks met een minderjarige prostitué, maar blijf je toch zitten. Dat is absurd en een bron van schaamte.”

Berlusconi stond bekend als een onbeschaamde vrouwenliefhebber, zegt Van der Ploeg. “Hij heeft zelfs het vrouwbeeld in Italië bepaald. In tv-studio’s in Italië zitten altijd twee mannen met grijs haar die de inhoud bespreken en er omheen zitten vrouwen die echt dienen als invulling. Als je dat je hele leven op tv ziet, ontstaat er wel een bepaald vrouwbeeld. Daar is hij verantwoordelijk voor.”

Trump

Volgens de voormalig correspondent was Berlusconi “één van der eerste moderne populisten”. Voormalig president van de Verenigde Staten Donald Trump heeft “de blauwdruk van Berlusconi gevolgd”, zegt hij. “Iedere keer als er een rechtszaak tegen Trump was, zei hij dat het politiek gemotiveerd was, net als Berlusconi.”

“Berlusconi begreep heel goed dat je het gesprek kon domineren door te provoceren en dat als je de hele politiek verdeelt in voor- en tegenstander, het uiteindelijk altijd over jezelf gaat. Dat zijn dingen die hij bijna heeft uitgevonden”, zegt Van der Ploeg. Latere politici zoals Trump hebben dat voorbeeld gevolgd, denkt hij.

Berlusconi was een man met “enorme oogkleppen op”, zegt Van der Ploeg. “En die oogkleppen hebben hem altijd naar de spiegel geleid waarin hij zijn eigen reflectie zag. Dat is hetgeen dat hij het belangrijkst vond en alles eromheen was irrelevant. Er zijn veel Italianen die het echt verschrikkelijk vonden dat dit twintig jaar lang hun leider was.”

Lees ook: 

Berlusconi: grootst staatsman, maar ook ‘eerste populist van West-Europa’

Door: Peter Visser