Vrijgeven van patenten coronavaccins op korte termijn geen oplossing, zeggen deskundigen

De Europese Unie is bereid om te praten over het vrijgeven van de patenten van coronavaccins. Dat zei voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie dinsdag. Het zou de kloof tussen arme en rijke landen moeten dichten, maar voor de korte termijn is dat geen oplossing, zeggen deskundigen.

“Sterker nog: het kan ook averechts werken, omdat aandeelhouders zich terug kunnen gaan trekken uit de farmabedrijven. Dat betekent dat er geen geld meer is om nieuwe vaccins te ontwikkelen”, zegt directeur van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen Gerard Schouw in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Vaccinfabrikanten hebben nu het recht om de door hen ontwikkelde vaccins de eerste jaren zelf te maken en te verkopen. “Een patent is eigenlijk een recept voor iets, maar met een recept ben je er nog niet. Je hebt ook ingrediënten nodig, en mensen die over de kennis beschikken om er ook een product van te maken”, legt Schouw uit. “Die twee dingen zijn er niet. Om het probleem op te lossen kun je beter vanuit de bestaande bedrijven de productie verder vergroten.”

‘Creëer vaccins die decentraal ontwikkeld kunnen worden’

De Verenigde Staten schaarde zich woensdag achter het voorstel van armere landen om de patenten op de vaccins vrij te geven, zodat ze goedkoper worden en er sneller meer kunnen worden gemaakt. “Door hoge politieke druk”, denkt Schouw. “Ze willen snel een oplossing. Maar iedere deskundige zegt: het vrijgeven van patenten is geen oplossing voor de korte termijn.”

Dat onderschrijft viroloog Ab Osterhaus. “De vaccins die we nu hebben zijn vrij ingewikkeld om te maken, en kunnen eigenlijk in allerlei landen niet gemaakt worden, misschien met uitzondering van India.”

Daarom moeten er vaccins gecreëerd worden die ook voor andere landen makkelijk te ontwikkelen zijn. “Daar wordt aan gewerkt”, zegt hij. “We hebben nu binnen een jaar heel veel vaccins gemaakt. Dat is nog nooit gebeurd in de wereldgeschiedenis, en dat zijn de zogenoemde ‘Rolls Royce-vaccins’. Maar wat we eigenlijk zouden willen hebben is een ‘Jeep-vaccin’, waarmee je heel veel mensen kan vaccineren voor heel weinig geld.”

Bij geneesmiddelen voor aids gebeurde iets soortgelijks, legt Osterhaus uit. “Daar is een dubbel systeem gemaakt, waarbij medicijnen in de Westerse wereld duurder zijn gemaakt dan lokaal. Daar werden ze in sommige gevallen zelfs voor niets uitgedeeld. Dus er zijn in sommige gevallen wel dingen te bedenken.”

Dankzij de industrie veel vaccins in korte tijd

Het patenteren van ideeën om daar uiteindelijk geld aan te verdienen is het model waar we voor gekozen hebben, zegt Osterhaus. “Dus als je dat verlaat krijg je een hele andere situatie.” Volgens de viroloog heeft dit model ook best wat voordelen, die we juist tijdens de coronacrisis goed hebben kunnen zien. “Want we hebben op dit ogenblik heel veel vaccins in een heel korte tijd.”

Wanneer farmabedrijven veel geld kunnen verdienen aan een vaccin, zullen ze ook miljoenen investeren, benadrukt de viroloog. “Stel: ik ontdek een vaccin, en ik wil dat maken, kan ik het eerste stukje doen, en daarna gaat het heel veel geld kosten”, legt Osterhaus uit. “Dat gaat heel veel geld kosten, en dat kunnen we op een universiteit niet betalen. Dus dan moeten we met de industrie samenwerken. Dat doen ze niet als je de vinding niet gepatenteerd hebt.”

Maar er zijn niet voldoende vaccins voor de hele wereld, en daarom is het belangrijk om een stapje terug te doen, vindt ook Osterhaus. “Om te kijken of we op het ogenblik die belangen kunnen afwegen tegen de belangen dat er gewoon een groot extra aandeel mensen komt te overlijden.”

Moreel belang, maar ook zelfbelang

Naast het morele belang van het dichten van de kloof tussen arm en rijk is het ook in ons eigen belang, beklemtoont de viroloog. “Als wij de zaak bij ons onder controle gaan brengen, maar die virussen gewoon voortwoekeren in Afrika of op andere plaatsen in de wereld, krijgen we steeds weer met nieuwe varianten van doen. Dat kan er weer toe leiden dat we weer nieuwe vaccins moeten maken om het onder controle te krijgen.”

Bekend is dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel zich verzet tegen het plan van de VS om fabrikanten van coronavaccins te verplichten hun patenten vrij te geven, zo meldde persbureau Bloomberg donderdag. Volgens Merkel zou dat leiden tot “ernstige complicaties” bij de productie. Wat andere Europese leiders van het idee vinden, is nog onbekend.

LEES OOK: Zwangeren met corona lopen groter risico op ic-opname, maar hebben geen voorrang op vaccinatie

Door: Redactie