Aanhoudende droogte is een groot probleem: ‘We gaan te slordig om met water’

De zon zorgde afgelopen weken voor veel plezier op de terrasjes en bij zwembaden. Maar de aanhoudende droogte heeft ook een keerzijde. Droge grond, mislukte oogsten en natuurbranden zijn bijkomende gevolgen van de geringe neerslag. En als het valt, dan hebben we moeite om het water vast te houden. Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) waarschuwt bij Goedemorgen Nederland: “We denken dat het allemaal wel vanzelf goed komt, maar de afgelopen zomers hebben laten zien dat dat niet vanzelf gaat.”

Volgens de minister is het weer de afgelopen jaren behoorlijk veranderd. Toch is het nog niet zo dat we in een crisissituatie zitten. “We hebben de afgelopen vijf jaar vier droge zomers gehad. De enige zomer die niet officieel als droge zomer te boek stond, 2021, herinnert ons meteen aan de overstromingsramp in Limburg”, zegt hij. “Maar op hetzelfde moment dat dat gebeurde, was het in Twente en in de Achterhoek nog steeds kurkdroog. Dit zijn echt wel omstandigheden waar we ons steeds meer op moeten voorbereiden en waar we gelukkig ook nog een aantal maatregelen tegen kunnen nemen.”

Tweede Kamerlid Hanneke van der Werf (D66) herkent dit probleem. Haar ouders wonen in de Achterhoek en daar is het al een jaar of vijf kurkdroog. “Je ziet dat mensen daar enorme problemen van ondervinden en niet alleen in de natuur of de landbouw, ook huizen verzakken. Als het even regent, is de grond zo droog geworden dat het ’t water niet meer vasthoudt.”

Niet regelen, maar vasthouden

Volgens Van der Werf moeten we van een land dat is ingericht op het ‘regelen van water’ naar een systeem toe waar we op sommige plekken beter het water kunnen vasthouden. Harbers vertelt dat dit ook een van de voornaamste prioriteiten is om het watertekort in bepaalde regio’s aan te pakken. “We moeten het land beter inrichten om zoet water langer vast te houden”, zegt hij. “Dat betekent bijvoorbeeld dat beken en sloten niet volledig allemaal rechtgetrokken zijn, maar dat we die weer laten kronkelen door het landschap. Dan zorgt het ervoor dat er veel meer water wegsijpelt en dat het vastgehouden wordt in het grondwater. Dat is ook een van de grote klussen op het platteland.” Alleen al voor dit plan heeft het kabinet ruim 800 miljoen uitgetrokken.

Deskundigen uiten kritiek dat Nederland jarenlang het grondwaterpeil te laag hield. We waren meer bezig met het weghouden van het water dan het vasthouden. Harbers erkent dit probleem. Toch moeten we dit volgens hem niet meteen volledig overboord gooien. “We zijn scenario’s aan het maken voor hoe de zeespiegel zou kunnen stijgen als gevolg van klimaatverandering. Dat betekent dat je nog steeds moet werken aan de verdediging tegen hoog water.”

Daarnaast wordt volgens hem dus gekeken hoe we een deel van dit water kunnen vasthouden. “Juist om al die voorbeelden van natuurbranden tot boeren die hun land niet kunnen beregenen, te voorkomen.”

Platteland lijdt onder de droogte

Het platteland heeft flink te lijden onder de droogte. In verschillende gebieden geldt al een verbod op beregening met als gevolg dat gewassen niet goed kunnen groeien. Harbers zegt: “Je ziet in Noord- en West-Nederland dat kleilagen aan het uitdrogen zijn.”

“Als er te weinig smeltwater door de rivieren naar Nederland komt, dan moet je het doen met de watervoorraad die je hebt”, zegt de minister van Waterstaat. Dit voorjaar had Nederland een relatief natte periode. Het water wat toen viel is volgens de minister bijvoorbeeld deels opgeslagen door in het voorjaar het waterpeil van het IJsselmeer met zo’n 7,5 centimeter te verhogen. “Dat is 150 miljard liter water wat we extra achter de hand hebben, voor als het deze zomer te droog is. Dat kan worden gebruikt als drinkwater in Noord-Holland of bijvoorbeeld voor de landbouw.”

Naast beken en sloten heeft de landbouw ook te maken met de verzilting van de grond. Dat gebeurt onder meer doordat er via het Noordzeekanaal brak en zout water het land binnenkomt. “Dat moet je tegendrukken met zoet water. De stuw bij Driel wordt ingezet om zoet water over het Amsterdam-Rijnkanaal naar het Noordzeekanaal te voeren om dat zoute water tegen te houden”, zegt Harbers.

Toch blijven het volgens de minister lapmiddelen. “We gaan slordig met water om en we denken dat het allemaal wel vanzelf goed komt, maar de afgelopen zomers hebben laten zien dat dat niet vanzelf gaat”, zegt Harbers. “Er moet dus meer bewustzijn komen. In 2035 willen we dat mensen 20 procent minder drinkwater gebruiken. Je kunt echt daarmee bewust omgaan.”

Lees ook:

Nieuw droogterecord in Nederland roept zorgen op: ‘Wij moeten ons watersysteem anders inrichten’

Door: Matthijs Meulblok