Het beveiligingsstelsel moet grondig op de schop: ‘Minister moet schoon schip maken’

Miscommunicatie, conflicterende belangen en een structureel gebrek aan evaluatie: het Nederlandse beveiligingsstelsel moet grondig op de schop. Dat is de snoeiharde conclusie van een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over een reeks moorden, die begon bij de moord op de broer van de kroongetuige bij het Marengoproces. Minister Yeşilgöz (VVD) komt later vandaag met een reactie. Strafrechtadvocaat Jillis Roelse zegt bij Goedemorgen Nederland dat hij verwacht “dat deze minister schoon schip zal maken”.

Afgelopen jaren is de criminaliteit veranderd volgens Roelse. Er zijn volgens het rapport bij het Openbaar Ministerie (OM) stelselmatig gebreken aangetoond op het gebied van beveiliging en bewaking van onder meer familieleden van de kroongetuige, advocaten, rechters, officieren en journalisten. Roelse zegt: “Je onderschat dat we een heel andere werkelijkheid zijn binnengestapt met aanslagen op media en beveiliging van journalisten.”

Naïviteit

Roelse wijst met name op de naïviteit die speelt bij de mensen binnen het OM en het bagatelliseren van dreigende situaties. “Je zag een soort opbouw vanaf 2016: een aanslag op de Telegraaf, Panorama en bedreigingen van misdaadjournalisten. Tot ineens de broer van de kroongetuige, mijn collega Derk Wiersum en Peter R. de Vries werden vermoord. Het beeld dat het ‘nooit zo zou kunnen lopen’ hebben we niet meer in Nederland. Criminaliteit is anders geworden.”

Het is volgens Roelse vereist dat “de mensen binnen het OM een totaal andere mindset nodig hebben: een cultuuromslag. Een ding kun je wel uit dit rapport halen: dat is dat naasten van de kroongetuigen de afgelopen jaren zo alleen hebben gestaan in hun schreeuw om beveiliging.” Zo moest onder meer de broer van de kroongetuige zelf een kogelwerend vest aanschaffen. “Het OM had het idee dat ze zelf in staat zijn om een afweging te maken en daarom liever geen informatie van buiten wilden aannemen.”

Zeven aanbevelingen

De Onderzoeksraad voor Veiligheid komt met zeven aanbevelingen om de beveiliging van personen te verbeteren. Volgens Roese zijn de belangrijkste aanbevelingen uit het rapport dat er een betere informatiedeling moet komen en dat er ook voldoende capaciteit beschikbaar wordt gesteld om de veiligheid van de beveiligde personen te kunnen garanderen. Dat geldt dus ook voor de personen die de beveiliging moeten uitvoeren. “Je moet bijvoorbeeld geen discussie krijgen over wie de rekening betaald wanneer er een hotel geregeld moet worden. Of dat je iemand – en dit is echt gebeurd – in je eigen auto naar een safe house brengt, omdat er geen gepantserde wagen is”, vertelt de strafrechtadvocaat.

Kunnen dezelfde mensen deze cultuuromslag dan wel volbrengen? Roelse denkt dat er al veel goede stappen zijn gezet. Hij zegt dat sinds het rapport enkele weken is verschenen, er binnen het OM het idee is opgekomen dat de dingen echt anders moeten. “De hoofdofficier van Midden-Nederland heeft inmiddels ook op verzoek van de familie van Nabil B., de kroongetuige, de taken neergelegd als het gaat om beveiliging. Een heel belangrijke stap.”

Praten met de mensen in de praktijk

Minister Yeşilgöz voor Veiligheid en Justitie moet met de aanbevelingen aan de slag. Later vandaag zal ze met een reactie op het rapport komen en aangeven hoe ze de adviezen van de Onderzoeksraad gaat verwerken. Toch is het een vrij late reactie van de minister op onlangs al verschenen rapport. “Dat begrijp ik wel”, zegt Roelse. “Je leest zelden zo’n rapport. Ik begrijp haar reactie wel dat ze zegt dat ze zich hier heel goed op wil voorbereiden en met veel mensen wil praten.”

Wat de minister volgens de strafpleiter goed doet, is dat ze in tegenstelling tot haar voorgangers ook met mensen praat die in de praktijk staan. “De agenten op straat, de mensen in de meldkamer, dus niet alleen de hoge bobo’s. Echt de mensen die het iedere dag moeten doen.” Hij heeft vertrouwen dat de minister het rapport niet naast zich neer zal leggen.

Moet de minister aftreden?

Wel is opvallend dat niemand het erover heeft dat de minister zou moeten aftreden, wat in soortgelijke gevallen wel aan de hand zou zijn. “Dat klopt, ze is natuurlijk de eindverantwoordelijke”, reageert Roelse. “Ze zit er nog niet heel erg lang. Dit is natuurlijk iets van de jaren die voor haar lagen. Ik geloof niet heel erg in het wisselen van ministers, maar dan moet je wel laten zien en dat zal de praktijk moeten uitwijzen, dat er een cultuuromslag moet komen binnen het OM. Het gaat heel erg om: wat gaat er veranderen en laat je zien dat het in de praktijk anders kan.”

Lees ook:

Moeten Nederlandse nieuwsorganisaties nog wel journalisten naar Rusland sturen nu er weer een journalist is opgepakt?

Door: Matthijs Meulblok